Διακόνου Επιφανίου Παπαντωνίου

 Πρωτότυπο Κείμενο

Ἀδελφοί, ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω, τὸν καιρὸν ἐξαγοραζόμενοι. Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι. Τὰ κατ᾿ ἐμὲ πάντα γνωρίσει ὑμῖν Τυχικὸς ὁ ἀγαπητὸς ἀδελφὸς καὶ πιστὸς διάκονος καὶ σύνδουλος ἐν Κυρίῳ, ὃν ἔπεμψα πρὸς ὑμᾶς εἰς αὐτὸ τοῦτο, ἵνα γνῷ τὰ περὶ ὑμῶν καὶ παρακαλέσῃ τὰς καρδίας ὑμῶν, σὺν ᾿Ονησίμῳ τῷ πιστῷ καὶ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ, ὅς ἐστιν ἐξ ὑμῶν· πάντα ὑμῖν γνωριοῦσι τὰ ὧδε. Ἀσπάζεται ὑμᾶς Ἀρίσταρχος ὁ συναιχμαλωτός μου, καὶ Μᾶρκος ὁ ἀνεψιὸς Βαρνάβα περὶ οὗ ἐλάβετε ἐντολάς· ἐὰν ἔλθῃ πρὸς ὑμᾶς, δέξασθε αὐτόν, – καὶ ᾿Ιησοῦς ὁ λεγόμενος ᾿Ιοῦστος, οἱ ὄντες ἐκ περιτομῆς, οὗτοι μόνοι συνεργοὶ εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, οἵτινες ἐγενήθησάν μοι παρηγορία. Ἀσπάζεται ὑμᾶς Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητὸς καὶ Δημᾶς. Ἀσπάσασθε τοὺς ἐν Λαοδικείᾳ ἀδελφοὺς καὶ Νυμφᾶν καὶ τὴν κατ᾿ οἶκον αὐτοῦ ἐκκλησίαν· καὶ ὅταν ἀναγνωσθῇ παρ᾿ ὑμῖν ἡ ἐπιστολή, ποιήσατε ἵνα καὶ ἐν τῇ Λαοδικέων ἐκκλησίᾳ ἀναγνωσθῇ, καὶ τὴν ἐκ Λαοδικείας ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀναγνῶτε. Καὶ εἴπατε ᾿Αρχίππῳ· βλέπε τὴν διακονίαν ἣν παρέλαβες ἐν Κυρίῳ, ἵνα αὐτὴν πληροῖς. ῾Ο ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. Μνημονεύετέ μου τῶν δεσμῶν. ῾Η χάρις μεθ᾿ ὑμῶν· ἀμήν.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, σ’ εκείνους που δεν είναι μέλη της εκκλησίας, να φέρεστε με σύνεση, και να επωφελείστε από κάθε ευκαιρία. Τα λόγια σας να είναι πάντα γεμάτα χάρη κι όχι ανούσια. Να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα. Τα νέα μου θα σας τα πει ο Τυχικός, ο αγαπητός αδελφός και πι­στός συνεργάτης, δούλος του Κυρίου όπως κι εγώ. Γι’ αυτό ακριβώς σας τον έστειλα, για να μάθει τα νέα σας και να ενισχύσει τις καρδιές σας, μαζί με τον Ονήσιμο, τον πιστό κι αγαπητό αδελφό, το συμπα­τριώτη σας· αυτοί θα σας δώσουν πληροφορίες για όσα συμβαίνουν εδώ. Σας στέλνουν χαιρετισμούς ο Αρίσταρχος, που είναι φυλακισμένος μαζί μου, κι ο Μάρκος, ο ανιψιός του Βαρνάβα — για τον οποίο πήρατε οδηγίες να τον καλοδεχτείτε όταν έρθει — κι ο Ιησούς, που λέγεται και Ιούστος. Αυτοί είναι οι μόνοι από τους εξ Ιουδαίων χριστια­νούς που συνεργάστηκαν μαζί μου στη διάδοση της βασιλείας του Θεού, και στάθηκαν η παρηγοριά μου. Σας χαιρετούν ο αγαπητός μου γιατρός Λουκάς κι ο Δημάς. Δώστε τους χαιρετισμούς μου στους χριστιανούς της Λαοδίκειας, καθώς και στον Νυμφά και στην εκκλησία που συναθροίζεται στο σπίτι του. Όταν διαβάσετε αυτή την επιστολή, στείλτε την να διαβαστεί και στην εκκλησία των Λαοδικέων, κι εσείς φροντίστε να πάρετε την επι­στολή που έστειλα στη Λαοδίκεια, για να τη διαβάσετε. Πείτε στον Άρχιππο: «Πρόσεχε να εκπληρώσεις στο ακέραιο το διακόνημα που σου ανέθεσε ο Κύριος». Σας στέλνω κι εγώ ο Παύλος χαιρετισμό, γραμμένο με το ίδιο μου το χέρι. Μην ξεχνάτε στις προσευχές σας τα δεσμά μου. Η χάρη του Θεού ας είναι μαζί σας. Αμήν.

Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς

Μέσα στη χορεία των θαυμαστών Αγίων ιατρών, ανήκει μια λαμπρή προσωπικότητα, ο Ευαγγελιστής και Απόστολος Λουκάς, τη μνήμη του οποίου τιμά η Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα, 18 Οκτωβρίου. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς σύμφωνα με την παράδοση (Ευσέβιος, ΒΕΠΕΣ 19, 251), γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας, έζησε τον 1ο μ.χ αιώνα και ήταν ένας από τους πλέον μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του. Ο Απ. Παύλος σαφώς κατατάσσει τον Λουκά στους Χριστιανούς που προέρχονται από τους εθνικούς [ειδωλολάτρες] (Επαφράς, Δημάς), γιατί πιο πάνω μιλώντας για τον Αρίσταρχο, τον Μάρκο και τον Ιησού (Ιούστο) αναφέρει ότι ήταν «οι όντες εκ περιτομής» (πρβλ. Κολ. δ’ 10-11). Μαθήτευσε στην περίφημη για την εποχή εκείνη Σχολή της Ταρσού σπουδάζοντας την εθνική παιδεία κατά τα ελληνικά πρότυπα. Σπούδασε επίσης την ιατρική επιστήμη, η οποία τον καθιέρωσε ως ένα πολύ καλό ιατρό.

Αποτελεί ένα από τους τέσσερις ευαγγελιστές αφού σύμφωνα με την παράδοση, συνέγραψε το ομώνυμο ιερό Ευαγγέλιο «Κατά Λουκάν» καθώς επίσης και το βιβλίο των «Πράξεων των Αποστόλων». Παλαιότατη παράδοση θέλει τον Λουκά ζωγράφο, που μάλιστα φιλοτέχνησε τρεις εικόνες της Παναγίας. Την παράδοση αυτή προϋποθέτει η ορθόδοξη υμνολογία «Άλαλα τα χείλη των ασεβών, των μη προσκυνούντων την εικόνα σου την σεπτήν, την ιστορηθείσα υπό του Αποστόλου Λουκά ιερωτάτου, την οδηγήτριαν» (Μεγαλυνάριο, Μικρός Παρακλητικός Κανόνας).

Η γνωριμία του Ευαγγελιστή Λουκά με τον Απόστολο Παύλο στην Ταρσό τον σαγήνευσε σε τέτοιο βαθμό, ώστε άφησε την ιατρική επιστήμη για να τον ακολουθήσει και να βοηθήσει στη διάδοση του μηνύματος του Χριστού, για χάρη των ανθρώπων όλων των λαών. Απετέλεσε συνοδό και συνεργάτη του από τη δεύτερη ακόμη αποστολική περιοδεία του, όπως φαίνεται από εδάφια των Πράξεων των Αποστόλων. Τον συνόδευσε στη Μακεδονία από την Τρωάδα (Πράξ. ιστ’ 11-12) και παρέμεινε στους Φιλίππους πιθανότατα μέχρι το τέλος της τρίτης αποστολικής πορείας του. Τέλος, συνόδευσε τον Απ. Παύλο από την Καισάρεια στη Ρώμη (Πραξ. κζ’ 1, κη’ 16) σε μια περιπετειώδη και επικίνδυνη θαλάσσια διαδρομή. Σύμφωνα με τις επιστολές του Παύλου ήταν συνοδός του μέχρι το τέλος της πρώτης φυλακίσεώς του (Κολ. δ’ 14, Φιλήμ.24), καθώς και κατά τη δεύτερη λίγο πριν το τέλος του Παύλου (Β’ Τιμ. δ’ 11).

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς παρέμεινε πιστός και αφοσιωμένος στον Απ. Παύλο μέχρι και το μαρτυρικό τέλος του δευτέρου. Ως προς τη δράση του Ευαγγελιστή Λουκά μετά τον θάνατο του Απ. Παύλου, δεν γνωρίζουμε κάτι με βεβαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, κήρυξε τη χριστιανική πίστη στη Δαλματία, Γαλλία, Ιταλία και Μακεδονία (Επιφάνιος, Κατά Αιρέσεων, PG 41, 907) και στην Αχαΐα (Γρηγόριος Ναζιανζηνός, PG 36, 228). Ο Συμεών ο Μεταφραστής (PG 115, 1136) αναφέρει ότι, από τη Ρώμη ο Λουκάς μετέβη στην Ανατολή, διέσχισε τη Λιβύη κι έφθασε στην Αίγυπτο. Εκεί χειροτονήθηκε επίσκοπος στην περιοχή της Θηβαίδας. Για τον χρόνο και τον τόπο όπου εκοιμήθη ο Ευαγγελιστής Λουκάς οι απόψεις των ιστορικών, ποικίλουν και διίστανται.

Σχολιασμός

Το σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα αποτελεί το τελευταίο μέρος της προς Κολοσσαείς επιστολής του Αποστόλου Παύλου, μιας από τις λεγόμενες επιστολές «της αιχμαλωσίας». Ο ουρανοβάμων Παύλος γράφει από τη φυλακή στη Ρώμη και όλη σχεδόν η περικοπή, αποτελεί συστάσεις και χαιρετισμούς προς τους συνεργάτες του. Στο κείμενο αναφέρονται αρκετοί άνθρωποι (δέκα τουλάχιστο ονόματα), ανάμεσα σε αυτούς και ο Ευαγγελιστής Λουκάς, για χάρη του οποίου καθιερώθηκε η ανάγνωση του συγκεκριμένου αποσπάσματος.

Σε τρεις περιπτώσεις στις επιστολές του ο Απόστολος Παύλος κάνει αναφορά στον Ευαγγελιστή Λουκά: α) «Ασπάζεται υμάς Λουκάς ο ιατρός ο αγαπητός» (Κολ. δ’ 14) β) «Ασπάζεταί σε Επαφράς ο συναιχμάλωτός μου εν Χριστώ Ιησού, Μάρκος, Αρίσταρχος, Δημάς, Λουκάς οι συνεργοί μου» (Φιλημ. 23)    και γ) «Λουκάς εστί μόνος μετ’ εμού» (Β΄ Τιμ. δ’ 11). 

Ο Απόστολος Παύλος λέει γι’ αυτόν προς τους χριστιανούς από τις Κολοσσές της Φρυγίας: «σας ασπάζεται ο Λουκάς ο ιατρός ο αγαπητός και Δημάς» (στ. 14), γεγονός που φανερώνει και πόσο αξιαγάπητος χαρακτήρας ήταν. Για τον ένα γράφει με τόση θέρμη, για τον άλλο απλώς αναφέρει το όνομά του. Αυτό μάλλον δεν έγινε τυχαία καθώς όπως φαίνεται έβλεπε μερικά σημάδια ανησυχητικά στη ζωή του μαθητή του, Δημά. Έβλεπε το ζήλο του να μειώνεται διαρκώς, τα μάτια του να είναι στραμμένα επίμονα στον κόσμο, την αγάπη του στον Χριστό να παγώνει σιγά-σιγά. Η μετέπειτα εξέλιξη, δικαιολογεί απόλυτα τα πιο πάνω, καθώς ο Δημάς, λιποτάκτησε, εγκατέλειψε στο τέλος τον Απόστολο και στράφηκε στις ανέσεις του κόσμου, ενώ μόνος πιστός συνεργάτης του έμεινε ο Λουκάς. «Δημας γαρ με εγκατέλιπεν αγαπήσας τον νυν αιώνα και επορεύθη εις Θεσσαλονίκην. Λουκάς εστιν μόνος μετ’ εμού» (Τιμ. Β΄ δ’10-11).

Επανερχόμαστε ξανά στην αρχή της περικοπής για να δούμε μια προτροπή του Αποστόλου Παύλου προς τους παραλήπτες της επιστολής και προς όλους εμάς στη σημερινή εποχή.

«Ο λόγος υμών πάντοτε εν χάριτι, άλατι ηρτυμένος»

Ο λόγος, σε όλες του τις μορφές είναι, ένα  ισχυρό όπλο για τον άνθρωπο, είτε αισθάνεται τη δύναμή του είτε όχι. Το όπλο αυτό μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση και πολλά αλυσιδωτά προβλήματα, μπορεί όμως  και να  μετατραπεί σε βάλσαμο παρηγοριάς. Μπορεί να βοηθήσει τόσο αυτόν που τον εκφέρει όσο και αυτούς στους οποίους απευθύνεται. Μπορεί όμως να προκαλέσει και στενοχώρια, λύπη, πόνο και δοκιμασία σε όσους τον προσλαμβάνουν, αλλά και να γίνει ένα μέσο επιβολής, επιρροής, επίδειξης δύναμης και γενικά εξουσίας γι’ αυτόν που τον εκφέρει.

Γι’ αυτό και ο Απόστολος Παύλος, προτρέπει «Τα λόγια σας να είναι πάντοτε γεμάτα χάρη, νοστιμισμένα με αλάτι (όχι ανούσια). Να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα ξεχωριστά». Το να γνωρίζουμε, πώς πρέπει να αποκρινόμαστε στον καθέναν είναι ένδειξη διάκρισης. Είναι απότοκο πνευματικής καλλιέργειας, ανθρωπιστικής αρετής και κοινωνικού ευπρεπισμού.

Πρώτιστα όμως ,η διάκριση είναι ένας εξαίσιος πνευματικός καρπός. Έχει να κάνει με την τοποθέτησή μας στη θέση του άλλου. Στο χαρακτήρα, τη συνείδηση, την ψυχή του άλλου. Στις προσωπικές δυνατότητές του να αντέξει τους λόγους που θα εκφέρουμε. Εκτός τούτου έχει να κάνει και με το δικό μας βαθύτερο κίνητρο. Αν αυτό έγκειται στη φανέρωση της πραγματικής μας αγάπης και συνδρομής σε ένα πρόβλημα που θέλουμε να επιλύσουμε σωστά και αποτελεσματικά με τις γνώσεις μας και τη βοήθεια του Θεού ή θέλουμε να δείξουμε την υπεροχή, τη μοναδικότητα και την αξία μας. Αν ισχύει το πρώτο, θα μιλήσουμε με διάκριση, κατανόηση, συνεργασία και θα δράσουμε με λυσιτελή συνδρομή. Θα παρηγορήσουμε με διάκριση και θα είμαστε ήπιοι, ευπροσήγοροι  και γλυκείς. Όταν θα επαινέσουμε, θα το κάνουμε πάντα με όλη μας την ψυχή, με εντιμότητα  και με ευγένεια.

Σε περίπτωση που πρέπει να είμαστε αυστηροί, θα  χρησιμοποιήσουμε λόγια με πνευματική διάσταση, ύφος καταδεκτικό και αγάπη, μαζί με ειρηνική αποφασιστικότητα και ευθύτητα χωρίς να ερεθίζουμε τον άλλο.  Δεν θα κρύψουμε την αλήθεια, αλλά και δεν θα εξουθενώσουμε τον άλλο σε τέτοιο βαθμό που θα τον εξοργίσουμε και να λαβώσουμε την ψυχή του, εκτρέποντάς τον από την ηρεμία και ωθώντας τον να περιπέσει σε μίσος, θυμό και οργή. Δηλαδή δεν θα πρέπει με τη συμπεριφορά μας να δημιουργήσουμε σκανδαλισμό αδελφών ψυχών. Εξάλλου ξέρουμε ότι «ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα».

Η ευθύτητα, η αλήθεια, ο αυθορμητισμός  και γενικά η κάθε είδους βοήθεια ή συνδρομή θα είναι καλό να προσφέρεται στον συνάνθρωπό μας με πραγματική αγάπη, συστολή και διάκριση,  με στόχο όχι μόνο την ηρεμία της ψυχής αυτού που αποφάσισε να συντρέξει, αλλά και την αναγνώριση της βοήθειας και τον υγιή προβληματισμό  αυτού που αποδέχεται την προσφορά.  

Αυτή την προσφορά την οποία υπηρέτησε και ο σημερινός τιμώμενος άγιος, μέσα από το κηρυγματικό και συγγραφικό του έργο, τη διακονία του προς τους ανθρώπους, ας μιμηθούμε και εμείς ώστε να γίνουμε απόστολοι του Ευαγγελίου του Χριστού. Αμήν.