Από τις μεγαλύτερες και λαμπρότερες μορφές της εκκλησιαστικής και της παγκόσμιας Ιστορίας είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος. Στολίζει τον 9ο αιώνα, σαν ο έξοχώτερος των πρωταγωνιστών του. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 820 (κατ’ άλλους το 810), από πλούσια και ευγενική οικογένεια. Αναδεικνύεται γρήγορα στα γράμματα και τις επιστήμες. Ήταν μεγαλοφυία, πολύ πλατύ και θετικό μυαλό, και ή κρίση, ή μνήμη και ή πολυμάθεια του προκαλούσαν καταπληκτική εντύπωση. ο Φώτιος διαπρέπει στον πολιτικό στίβο, αλλά ή ανωμαλία, πού δημιουργείται εκείνο τον καιρό Ι στον πατριαρχικό θρόνο με την απομάκρυνση του Ιγνατίου, γρήγορα τον φέρνει – σαν τον καταλληλότερο άνθρωπο – στο εκκλησιαστικό πεδίο. Μέσα σε έξι μέρες παίρνει όλους τους βαθμούς της Ίερωσύνης και γίνεται Πατριάρχης την ήμερα των Χριστουγέννων του 857 από τους επισκόπους: Συρακουσών Γρηγορίου του Άσβεστα, Γορτύνης Βασιλείου και Απαμείας Εύλαμπίου, διότι ή κατάσταση έπρεπε να ομαλοποιηθεί. Από τότε, έδωσε πολλούς αγώνες εντός και εκτός των τειχών της Εκκλησίας, ιδιαίτερα κατά των παπικών. “Εμεινε στον Πατριαρχικό θρόνο για 10 χρόνια, έπαύθη το 867 από τον Βασίλειο τον Μακεδόνα και εξορίστηκε στη Μονή Σκέπης στα θρακικά παράλια του Βοσπόρου. ο Ιγνάτιος, πού τον διαδέχτηκε, με σύνοδο πού έγινε στον ναό της Αγ. Σοφίας (869), καθήρεσε και αναθεμάτισε όλους τους οπαδούς του Μ. Φωτίου. Άλλα μετά τον θάνατο του Ιγνατίου, επανήλθε για δεύτερη φορά στον θρόνο ο Μ. Φώτιος (878). Όμως, ο αυτοκράτωρ Λέων ο σοφός, πού υπήρξε και μαθητής του, κατάφερε να τον εκδιώξει από το θρόνο (886). Έτσι, ο Φώτιος θα τελειώσει την πολυτάραχη ζωή του στις 6 Φεβρουαρίου 891 (κατ’ άλλους το 898), σε ένα μοναστήρι πού το ονόμαζαν των Αρμενίων. (Ή εορτή του καθιερώθηκε επίσημα μόλις το 1912).

Απολυτίκιο. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον.

Της σοφίας έκφάντωρ λαμπρός γενόμενος, Ορθοδοξίας έδείχθης θεοπαγής προμαχών, των Πατέρων καλλονή Φώτιε μέγιστε• ου γαρ αιρέσεων δεινών, στηλιτεύεις την όφρύν, Έώας το θείον σέλας, της Εκκλησίας λαμπρότης, ην διατηρεί Πάτερ άσειστον.

Αποστολικό Ανάγνωσμα

Πρωτότυπο Κείμενο (Εβρ. 7: 26-28, 8: 1-2)

Ἀδελφοί, τοιοῦτος ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος, κεχωρισμένος ἀπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ὑψηλότερος τῶν οὐρανῶν γενόμενος, ὃς οὐκ ἔχει καθ’ ἡμέραν ἀνάγκην, ὥσπερ οἱ ἀρχιερεῖς, πρότερον ὑπὲρ τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν θυσίας ἀναφέρειν, ἔπειτα τῶν τοῦ λαοῦ· τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ ἑαυτὸν ἀνενέγκας. Ὁ νόμος γὰρ ἀνθρώπους καθίστησιν ἀρχιερεῖς ἔχοντας ἀσθένειαν, ὁ λόγος δὲ τῆς ὁρκωμοσίας τῆς μετὰ τὸν νόμον υἱὸν εἰς τὸν αἰῶνα τετελειωμένον. Κεφάλαιον δὲ ἐπὶ τοῖς λεγομένοις, τοιοῦτον ἔχομεν ἀρχιερέα, ὃς ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης ἐν τοῖς οὐρανοῖς, τῶν Ἁγίων λειτουργὸς καὶ τῆς σκηνῆς τῆς ἀληθινῆς, ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, τέτοιος αρχιερέας μας χρειαζόταν· άγιος, άκακος, αψεγάδιαστος, χωρίς καμιά σχέση με την ανθρώπινη αμαρτία, ο οποίος ανέβηκε πάνω από τα ουράνια. Αυτός δεν έχει ανάγκη, όπως οι άλλοι αρχιερείς, να προσφέρει καθημερινά θυσίες, πρώτα για τις δικές του αμαρτίες, κι ύστερα για τις αμαρτίες του λαού. Αυτό το έκανε μια για πάντα, προσφέροντας τον ίδιο τον εαυτό του. Ο νόμος εγκαθιστά αρχιερείς ανθρώπους με ατέλειες. Τα λόγια όμως του όρκου, ο οποίος δόθηκε μετά το νόμο, εγκαθιστούν αρχιερέα τον Υιό, που είναι και παραμένει αιώνια τέλειος. Το βασικό στοιχείο των όσων είπαμε είναι πως εμείς έχουμε αρχιερέα τέτοιον, που ανέβηκε στα ουράνια και κάθεται στα δεξιά της μεγαλοσύνης του Θεού. Ως αρχιερέας υπηρετεί στα άγια των αγίων και στην αληθινή σκηνή του Μαρτυρίου, την οποία δεν την έστησε άνθρωπος, αλλά ο Θεός.