Ρένος Κωνσταντίνου, θεολόγος, Καθηγητής Μ.Ε

Ο ευαγγελιστής Λουκάς καταγόταν από την Αντιόχεια και η εθνικότητα του ήταν ελληνική. Ο απόστολος  Παύλος μας πληροφορεί ότι το επάγγελμα του Λουκά ήταν γιατρός. Μάλιστα είναι γνωστό ότι ήταν και προσωπικός ιατρός του Παύλου, ο οποίος είχε κάποιο πρόβλημα υγείας, πιθανόν έλκος στομάχου. Ο ευαγγελιστής Λουκάς ήταν και ζωγράφος. Μάλιστα σε αυτόν αποδίδονται οι πρώτες εικόνες της Θεοτόκου με τον Ιησού Χριστό βρέφος στην αγκαλιά της (μία υπάρχει μέχρι σήμερα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου), καθώς και αυτές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Ο Λουκάς αναφέρεται ονομαστικά τρεις φορές στη Καινή Διαθήκη και είναι λίγα τα στοιχεία που υπάρχουν για το πρόσωπό του. Στη χριστιανική πίστη κατηχήθηκε από τον απόστολο Παύλο, τον οποίο συνάντησε στη Θήβα. Ο Λουκάς μπορεί να μην υπήρξε ένας από τους δώδεκα Αποστόλους, έδρασε όμως σαν Απόστολος, όπως και οι δώδεκα. Διότι υπήρξε στενός συνεργάτης του αποστόλου των εθνών Παύλου. Αυτό φαίνεται κατά τη δεύτερη φυλάκιση του Παύλου στη Ρώμη, όταν ο ίδιος στη δεύτερη προς Τιμόθεον επιστολή του (κεφ. 4, στιχ. 11) γράφει: «Λουκάς εστί μόνος μετ’ εμού» (Μόνο ο Λουκάς είναι μαζί μου). Δηλαδή τον προβάλλει σαν παράδειγμα τέλειας αφοσίωσης στον αγώνα του για τη διάδοση του Ευαγγελίου. Κάπου άλλου ο Παύλος τον χαρακτηρίζει «αγαπητό» (Κολ. 4,14).

Σύμφωνα με διάφορες πηγές, ο Λουκάς μετά το θάνατο του αποστόλου Παύλου, δίδαξε το Ευαγγέλιο στη Δαλματία, Ιταλία, αρχαία Γαλλία, Αχαΐα και Βοιωτία. Λέγεται ότι πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στην Ελλάδα σε ηλικία 80 ή 84 ετών. Το λείψανο του μετακομίσθηκε το 357  στην Κωνσταντινούπολη στο ναό των Αγίων Αποστόλων.

Ο Λουκάς έγραψε το τρίτο κατά σειρά Ευαγγέλιο στην Καινή Διαθήκη, καθώς και τις Πράξεις των Αποστόλων, που αποτελούν έργα μεγάλης αξίας. Κατά μία παράδοση ο Λουκάς έγραψε το ευαγγέλιο 15 χρόνια μετά την Ανάληψη του Κυρίου.

Ο ευαγγελιστής Λουκάς δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας των όσων είπε και έκανε ο Ιησούς (Λουκ. 1,1-4), αν και αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα να ήταν ένας από τους ακολούθους του Ιησού. Μερικοί υποστηρίζουν ότι ήταν ένας από τους εβδομήντα μαθητές που ο Κύριος απέστειλε (Λουκ. 10,1). Κάποιοι άλλοι, πως ήταν από τους Έλληνες που ζήτησαν να δουν τον Κύριο (Ιω. 12,20-21). Όμως πληροφορήθηκε τα σχετικά με τον Κύριό μας από τους Αποστόλους και άλλους αυτόπτες μάρτυρες. Ας μην λησμονούμε όμως ότι είχε και το φωτισμό του Αγίου πνεύματος.

Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 18 Οκτωβρίου. 

Αποστολικό Ανάγνωσμα

Πρωτότυπο Κείμενο (Κολ. 4: 5-11, 14-18)

Ἀδελφοί, ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω, τὸν καιρὸν ἐξαγοραζόμενοι. Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι. Τὰ κατ᾿ ἐμὲ πάντα γνωρίσει ὑμῖν Τυχικὸς ὁ ἀγαπητὸς ἀδελφὸς καὶ πιστὸς διάκονος καὶ σύνδουλος ἐν Κυρίῳ, ὃν ἔπεμψα πρὸς ὑμᾶς εἰς αὐτὸ τοῦτο, ἵνα γνῷ τὰ περὶ ὑμῶν καὶ παρακαλέσῃ τὰς καρδίας ὑμῶν, σὺν ᾿Ονησίμῳ τῷ πιστῷ καὶ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ, ὅς ἐστιν ἐξ ὑμῶν· πάντα ὑμῖν γνωριοῦσι τὰ ὧδε. Ἀσπάζεται ὑμᾶς Ἀρίσταρχος ὁ συναιχμαλωτός μου, καὶ Μᾶρκος ὁ ἀνεψιὸς Βαρνάβα περὶ οὗ ἐλάβετε ἐντολάς· ἐὰν ἔλθῃ πρὸς ὑμᾶς, δέξασθε αὐτόν, – καὶ ᾿Ιησοῦς ὁ λεγόμενος ᾿Ιοῦστος, οἱ ὄντες ἐκ περιτομῆς, οὗτοι μόνοι συνεργοὶ εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, οἵτινες ἐγενήθησάν μοι παρηγορία. Ἀσπάζεται ὑμᾶς Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητὸς καὶ Δημᾶς. Ἀσπάσασθε τοὺς ἐν Λαοδικείᾳ ἀδελφοὺς καὶ Νυμφᾶν καὶ τὴν κατ᾿ οἶκον αὐτοῦ ἐκκλησίαν· καὶ ὅταν ἀναγνωσθῇ παρ᾿ ὑμῖν ἡ ἐπιστολή, ποιήσατε ἵνα καὶ ἐν τῇ Λαοδικέων ἐκκλησίᾳ ἀναγνωσθῇ, καὶ τὴν ἐκ Λαοδικείας ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀναγνῶτε. Καὶ εἴπατε ᾿Αρχίππῳ· βλέπε τὴν διακονίαν ἣν παρέλαβες ἐν Κυρίῳ, ἵνα αὐτὴν πληροῖς. ῾Ο ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. Μνημονεύετέ μου τῶν δεσμῶν. ῾Η χάρις μεθ᾿ ὑμῶν· ἀμήν.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, σ’ εκείνους που δεν είναι μέλη της εκκλησίας, να φέρεστε με σύνεση, και να επωφελείστε από κάθε ευκαιρία. Τα λόγια σας να είναι πάντα γεμάτα χάρη κι όχι ανούσια. Να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα. Τα νέα μου θα σας τα πει ο Τυχικός, ο αγαπητός αδελφός και πι­στός συνεργάτης, δούλος του Κυρίου όπως κι εγώ. Γι’ αυτό ακριβώς σας τον έστειλα, για να μάθει τα νέα σας και να ενισχύσει τις καρδιές σας, μαζί με τον Ονήσιμο, τον πιστό κι αγαπητό αδελφό, το συμπα­τριώτη σας· αυτοί θα σας δώσουν πληροφορίες για όσα συμβαίνουν εδώ. Σας στέλνουν χαιρετισμούς ο Αρίσταρχος, που είναι φυλακισμένος μαζί μου, κι ο Μάρκος, ο ανιψιός του Βαρνάβα — για τον οποίο πήρατε οδηγίες να τον καλοδεχτείτε όταν έρθει — κι ο Ιησούς, που λέγεται και Ιούστος. Αυτοί είναι οι μόνοι από τους εξ Ιουδαίων χριστια­νούς που συνεργάστηκαν μαζί μου στη διάδοση της βασιλείας του Θεού, και στάθηκαν η παρηγοριά μου. Σας χαιρετούν ο αγαπητός μου γιατρός Λουκάς κι ο Δημάς. Δώστε τους χαιρετισμούς μου στους χριστιανούς της Λαοδίκειας, καθώς και στον Νυμφά και στην εκκλησία που συναθροίζεται στο σπίτι του. Όταν διαβάσετε αυτή την επιστολή, στείλτε την να διαβαστεί και στην εκκλησία των Λαοδικέων, κι εσείς φροντίστε να πάρετε την επι­στολή που έστειλα στη Λαοδίκεια, για να τη διαβάσετε. Πείτε στον Άρχιππο: «Πρόσεχε να εκπληρώσεις στο ακέραιο το διακόνημα που σου ανέθεσε ο Κύριος». Σας στέλνω κι εγώ ο Παύλος χαιρετισμό, γραμμένο με το ίδιο μου το χέρι. Μην ξεχνάτε στις προσευχές σας τα δεσμά μου. Η χάρη του Θεού ας είναι μαζί σας. Αμήν.