Καταγωγή

Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος ήταν ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού Χριστού. Καταγόταν από την Γαλιλαία και ο πατέρας του λεγόταν Αλφαίος (Μάρκ. β’ 14). Πριν γίνει μαθητής του Κυρίου, ονομαζόταν Λευί (Μάρκ. β’ 14, Λουκ. ε’ 27). Ήταν συνηθισμένο μεταξύ των Ιουδαίων να τους αποδίδουν δύο ονόματα. Είναι πιθανόν ο Λευί να μετονομάστηκε Ματθαίος όταν έγινε μαθητής του Ιησού. Το Ματθαίος είναι σύντμηση του ονόματος Ματθανίας το οποίο σημαίνει δωρημένος από το Θεό. Ο ίδιος αναφέρεται από όλους τους ευαγγελιστές στο μαθητικό κύκλο είτε ως 8ος στην κατάταξη (Μάρκ. γ’ 18, Λουκ. στ’ 15), είτε ως 7ος (Ματθ. ι’ 3, Πράξ. α’ 13.

Η κλήση του Ματθαίου

Δε γνωρίζουμε πολλά για το πρόσωπό του, καθώς η μόνη αναφορά του ονόματός του στην Αγία Γραφή τη βρίσκουμε στη κλήση του να ακολουθήσει τον Ιησού (Ματθ. θ’ 9-13, Μάρκ. β’ 14-17, Λουκ. ε’ 27-32). Ο Ματθαίος ασκούσε το επάγγελμα του τελώνη, δηλαδή του φοροεισπράκτορα, κάτι που τον έκανε μισητό στο κόσμο, επειδή έπρεπε να εισπράττει ακόμα και με “σκληρό” τρόπο, τους ρωμαϊκούς φόρους. Κάποια ημέρα που ο Ιησούς περνούσε από την Καπερναούμ, όπου ο Ματθαίος κατοικούσε, τον είδε και γνωρίζοντας την εσωτερική του ψυχή του ζήτησε να τον ακολουθήσει «Ἀκολούθει μοι».
Ο Ματθαίος, χωρίς καμιά καθυστέρηση, άφησε την εργασία του και αμέσως τον ακολούθησε. Και όχι μόνο εγκατέλειψε το αμαρτωλό, για την εποχή εκείνη, επάγγελμα του τελώνη, αλλά και με χαρά φιλοξένησε τον Κύριο στο σπίτι του. Εκεί, μάλιστα, ήλθαν και πολλοί τελώνες και άλλοι αμαρτωλοί άνθρωποι, με τους οποίους ο Ιησούς συνέφαγε και συζήτησε (Ματθ. θ’ 10, Λουκ. ε’ 29).

Οι Φαρισαίοι, όμως, που είχαν πωρωμένη συνείδηση, όταν είδαν αυτή την ενέργεια του Κυρίου, αμέσως τον κατηγόρησαν ότι συντρώγει με τελώνες και αμαρτωλούς. Ο Ιησούς το άκουσε και είπε εκείνα τα θαυμάσια λόγια: «Ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εἰς μετάνοιαν» (Ματθ. θ’ 13). Δηλαδή, είπε ο Κύριος, δεν ήλθα για να καλέσω εκείνους που νομίζουν τους εαυτούς τους δίκαιους, αλλά ήλθα να καλέσω τους αμαρτωλούς, για να μετανοήσουν και να σωθούν.

Άλλες πηγές για το Ματθαίο

Η εκκλησιαστική παράδοση δεν αναφέρει πολλά στοιχεία για για το βίο του Ευαγγελιστή Ματθαίου. Ο Ευσέβιος Καισαρείας μας αναφέρει πως χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του ήταν η ταπεινοφροσύνη. Ο ίδιος σαν τελώνης λογικά γνώριζε εκτός από την αραμαϊκή γλώσσα και την ελληνική. Ο Ματθαίος μετά την κλήση του διατήρησε τον προσωνύμιο τελώνης (Ματθ. ι’ 3). Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, τον βρίσκουμε στο ανώγειο, μαζί με τους άλλους μαθητές, να προσεύχονται (Πράξ. α’ 13). Μέχρι το θάνατο του Στεφάνου, ο Ματθαίος φαίνεται να έμεινε στα Ιεροσόλυμα.

Οι περιοδείες του Ματθαίου και το μαρτύριό του

Κατά την παράδοση ο Ματθαίος, μετά την Πεντηκοστή, κήρυξε για δώδεκα χρόνια στην Παλαιστίνη, και γι αυτό το λόγο έγραψε και αρχικώς το ευαγγέλιο του στα αραμαϊκά. Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου είναι το πρώτο κατά σειρά στην Καινή Διαθήκη και γράφτηκε το 64 μ.Χ. Μετά την φυγή του από την Παλαιστίνη κήρυξε στην Αραβία, την Περσία, τη Συρία, τη Μηδία, τη Μακεδονία και κυρίως στην Παρθία και την Αιθιοπία όπου και πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στην πυρά.

Απεικόνιση και συμβολισμός

Η αγιογράφηση του Ευαγγελιστή Ματθαίου, όπως και των άλλων τριών ευαγγελιστών, φέρεται σ’ όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες σε μία από τις τέσσερις μεγάλες κόγχες που δημιουργούνται στη βάση των τεσσάρων τόξων επί των οποίων στηρίζεται ο τρούλος των Εκκλησιών. Ο πρώτος λοιπόν Ευαγγελιστής, όπου αγιογραφείται, παρουσιάζεται να έχει πλησίον του μία ανθρώπινη μορφή (άνθρωπος, ο βασιλιάς της δημιουργίας) το πρώτο από τα συμβολικά ζώα του Ιεζεκιήλ. Ο συμβολισμός αυτός αναφέρεται στο Ματθαίο, διότι το Ευαγγέλιό του αρχίζει από την κατά σάρκα γενεαλογία του Ιησού Χριστού.
Η Ορθόδοξος Εκκλησία τιμά την μνήμη του στις 16 Νοεμβρίου.

Απολυτίκιον

Απόστολε Άγιε και Ευαγγελιστά Ματθαίε, πρέσβευε τω ελεήμονι Θεώ, ίνα πταισμάτων άφεσιν παράσχη ταις ψυχαίς ημών.

Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος την ώρα που ξεκινά να γράφει το Ευαγγέλιό του με την καθοδήγηση ενός αγγέλου. Πίνακας (ελαιογραφία) του Ιταλού ζωγράφου Μικελάντζελο Μερίζι Καραβάτζιο (Caravaggio) Ο άγιος Ματθαίος και ο άγγελος, έργο του 1602. (πατήστε στη εικόνα για μεγέθυνση)

π. Επιφάνιος Παπαντωνίου

Αποστολικό Ανάγνωσμα

Πρωτότυπο Κείμενο (Α’ Κορ. 4:9-16)

Ἀδελφοί, ὁ Θεὸς ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους ἐσχάτους ἀπέδειξεν, ὡς ἐπιθανατίους, ὅτι θέατρον ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ, καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις. Ἡμεῖς μωροὶ διὰ Χριστόν, ὑμεῖς δὲ φρόνιμοι ἐν Χριστῷ· ἡμεῖς ἀσθενεῖς, ὑμεῖς δὲ ἰσχυροί· ὑμεῖς ἔνδοξοι, ἡμεῖς δὲ ἄτιμοι. Ἄχρι τῆς ἄρτι ὥρας καὶ πεινῶμεν καὶ διψῶμεν καὶ γυμνητεύομεν καὶ κολαφιζόμεθα καὶ ἀστατοῦμεν καὶ κοπιῶμεν ἐργαζόμενοι ταῖς ἰδίαις χερσί· λοιδορούμενοι εὐλογοῦμεν, διωκόμενοι ἀνεχόμεθα, βλασφημούμενοι παρακαλοῦμεν· ὡς περικαθάρματα τοῦ κόσμου ἐγενήθημεν, πάντων περίψημα ἕως ἄρτι. Οὐκ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦτα, ἀλλ᾿ ὡς τέκνα μου ἀγαπητὰ νουθετῶ. Ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾿ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ ᾿Ιησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα. Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, μιμηταί μου γίνεσθε.

Νεοελληνική Απόδοση

Αδελφοί, ο Θεός σ’ εμάς τους αποστόλους έδωσε την ελεεινότερη θέση, σαν να είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε στο στάδιο. Γιατί γίναμε θέαμα για τον κόσμο, για αγγέλους και γι’ ανθρώπους. Εμείς παρουσιαζόμαστε μωροί για χάρη του Χριστού, ενώ εσείς είστε σοφοί χάρη στο Χριστό∙ εμείς είμαστε αδύναμοι, ενώ εσείς είστε δυνατοί∙ εμείς είμαστε περιφρονημένοι, ενώ εσείς είστε τιμημένοι! Ως αυτή την ώρα πεινάμε, διψάμε, γυρνάμε με κουρέλια, ξυλοδαρμένοι, από τόπο σε τόπο χωρίς σπίτι, και μοχθούμε να ζήσουμε δουλεύοντας με τα ίδια μας τα χέρια. Στους εμπαιγμούς απαντάμε με καλά λόγια, στους διωγμούς με υπομονή, στις συκοφαντίες με λόγια φιλικά. Καταντήσαμε σαν τα σκουπίδια όλου του κόσμου, ως αυτή την ώρα θεωρούμαστε τα αποβράσματα της κοινωνίας. Δε σας τα γράφω αυτά για να σας κάνω να ντραπείτε, αλλά για να σας συμβουλέψω όπως ο πατέρας τα αγαπημένα του παιδιά. Γιατί κι αν ακόμα έχετε χιλιάδες δασκάλους στη ζωή σας με το Χριστό, δεν έχετε πολλούς πατέρες αλλά μόνον ένα. Στη σωτήρια οικονομία του Ιησού Χριστού, εγώ σαν πατέρας σας γέννησα με το κήρυγμα του ευαγγελίου. Σας ζητώ λοιπόν να μου μοιάσετε.