Ό Ύπάτιος ήταν μορφή από εκείνες πού δόξασαν την Εκκλησία στους πρώτους αιώνες της καί αγωνίσθηκαν για το θρίαμβο , του χριστιανισμού καί της Ορθοδοξίας. Ήταν επίσκοπος Γαγγρών (σημερινό Τσάγγρι) επισκοπής της Παφλαγονίας στα χρόνια του Μεγ. Κων/νου καί συμμετείχε στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια, κατά της πλάνης του Αρείου. Ανήγειρε ναούς, πτωχοκομεία και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στις ποιμαντικές περιοδείες του συνοδευόταν από δύο μοναχούς και χρησιμοποιούσε ένα γαϊδουράκι μιμούμενος τον Χριστό. Ζούσε ως μοναχός σε ησυχία και αποσυρόταν σε ένα σπήλαιο για να προσευχηθεί ή να μελητήσει την Αγία Γραφή. Εγραψε σχόλια στις Παροιμίες του Σολομώντα που τα έστειλε σε μια μαθήτρια του πολύ πλούσια, τη Γαϊανή. Αυτή μετά την ανάγνωση του βιβλίου έγινε τόσο γενναιόδωρη που μοίρασε τα υπάρχοντα της προς όφελος της Εκκλησίας.

Ο άγιος Υπάτιος λύτρωσε τη χώρα από τους αρουραίους που αφάνιζαν τη συγκομιδή των ανθρώπων της επαρχίας του βοηθώντας τους έτσι στις καθημερινές τους ανάγκες.

Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος μαθαίνοντας για το θαυματουργικό του χάρισμα τον κάλεσε στη Κωνσταντινούπολη για να την απαλλάξει από ένα φοβερό δράκοντα που στεκόταν μπροστά στην πόρτα του αυτοκρατορικού θησαυροφυλακίου. Ο άγιος Υπάτιος έβαλε στο στόμα του δράκοντα την ποιμαντορική του ράβδο που είχε σταυρό στη κορυφή της και επικαλούμενος το όνομα του Κυρίου τον έσυρε μέχρι την αγορά και τον έβαλε σε μια φωτιά που ζήτησε να του ετοιμάσουν. Ο Κωνστάντιος ευχαριστώντας τον άγιο διέταξε να χαραχτεί η εικόνα του στη πόρτα του θησυροφυλακίου και απάλλαξε τα Γάγγρα από τον ετήσιο φόρο που ήταν πολύ βαρύς για τους φτωχούς.

Στό ποιμαντικό του έργο κυρίως αντιμαχόταν τίς αιρέσεις, καί ιδιαίτερα την αίρεση των Ναυτιανών. Αυτοί ζητούσαν την εξόντωση του. Επιστρέφοντας στην επισκοπή του έπεσε σε ενέδρα των αιρετικών, στα στενά της Λουζιανά. Τον κτύπησαν και τον άφησαν σχεδόν νεκρό. Κατάφερε να προφέρει τα λόγια του πρωτομάρτυρα Στέφανου: Κύριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην. Μια γυναίκα τον σκότωσε κτυπώντας τον με μια μεγάλη πέτρα στον κρόταφο. Οι δολοφόνοι έκρυψαν το σώμα του σε ένα αχυρώνα από φόβο μην τους συλλάβουν. Ο ιδιοκτήτης του όταν ήλθε να πάρει σανό για τα ζώα του είδε ένα υπερφυσικό φως πάνω από το σημείο που ήταν το νεκρό σώμα του αγίου Υπατίου και άκουγε αγγελικές μελωδίες. Οι κάτοικοι των Γαγγρών παρέλαβαν τη σορό του αγίου και την μετέφεραν στην πόλη. Τη γυναίκα που τον κτύπησε και καταλήφθηκε από δαιμόνιο αμέσως μετά την πράξη της την θεράπευσε η σορός του αγίου. Στον τάφο του Αγίου γίνονταν για αιώνες θαύματα.

Στην περιοχή της Μονής Βατοπαιδίου υπάρχει εξαρτηματικό κελλί με ναό αφιερωμένο στον Άγιο Υπάτιο.

Ταις αυτού αγίαις πρεσβείαις ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.