ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥΜ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (5-8/6/2012)
Η πνευματική κρίση των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία της οικονομικής κρίσεως.
Αυτό εξέφρασε ως πεποίθηση το Τρίτο Φόρουμ Διαλόγου μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών που πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβώνα, από τις 5-8 Ιουνίου 2012, με θέμα: “Η οικονομική κρίση και η φτώχεια. Προκλήσεις για την Ευρώπη σήμερα”. Το Φόρουμ, που έχει πραγματοποιήσει δύο άλλες συναντήσεις, είναι εντελώς διαφορετικό από την Επιτροπή του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Όπως φαίνεται από τη θεματολογία του παρόντος, εξετάζονται κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν από κοινού οι συμμετέχουσες Εκκλησίες.
Το Τρίτο Φόρουμ φιλοξενήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στο Σεμινάριο της Θεοτόκου της Φατίμα από τον Καρδινάλιο – Πατριάρχη της Λισσαβώνας Πολύκαρπο. Στο πρόγραμμα περιλαμβανόταν και επίσκεψη ιστορικών χώρων της Λισσαβώνας, όπως η Μονή του Αγίου Ιερωνύμου.
Στη Συνάντηση, από Ορθοδόξου πλευράς συμμετείχαν: Ο Μητροπολίτης Σασίμων Γεννάδιος (Συμπρόεδρος) (Οικουμενικό Πατριαρχείο), ο Μητροπολίτης Ισπανίας και Πορτογαλλίας Πολύκαρπος (Οικουμενικό Πατριαρχείο), Ηγούμενος Φιλάρετος (Εκκλησία Ρωσίας), ο Επίσκοπος Έγγρα Πορφύριος (Εκκλησία Σερβίας), Επίσκοπος στην Ισπανία και Πορτογαλία Τιμόθεος (Εκκλησία Ρουμανίας), ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος (Εκκλησία Κύπρου), ο Επίσκοπος Κρούγια Αντώνιος (Εκκλησία Αλβανίας) και ο Μητροπολίτης Michalovce και Kosice Γεώργιος (Εκκλησία Τσεχίας Σλοβακίας). Για διάφορους λόγους, αν και είχαν ορίσει εκπροσώπους, δεν κατέστη δυνατό να εκπροσωπηθούν η Εκκλησία Βουλγαρίας, η Εκκλησία Γεωργίας (Αρχιμανδρίτης Άβιβος), η Εκκλησία της Ελλάδος (Μητροπολίτης Περιστερίου Χρυσόστομος) και η Εκκλησία Πολωνίας (Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Νος).
Έλαβαν μέρος επίσης, ο Τριτεύων Θεόδωρος Μεϊμάρης (Οικουμενικό Πατριαρχείο), ως Ορθόδοξος Γραμματεύς της Συναντήσεως, ο Επίσκοπος Σινώπης Αθηναγόρας (Οικουμενικό Πατριαρχείο), ο Καθηγητής Χρίστος Τσιρόνης (Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης) και ο Δρ. Λουκάς Ανδριανός (Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης).
Την έναρξη των εργασιών χαιρέτισαν ο Καρδινάλιος – Πατριάρχης Λισσαβώνας και οι Συμπρόεδροι, Μητροπολίτης Σασίμων Γεννάδιος και ο Καρδινάλιος Βουδαπέστης Péter Erdő.
Στη συνέχεια διεξήχθησαν οι εργασίες του Φόρουμ με εισηγήσεις ενός Ορθοδόξου και ενός Ρωμαιοκαθολικού επί του ιδίου θέματος. Οι Δύο πρώτοι ομιλητές, οι Συμπρόεδροι του Φόρουμ, ο Καρδινάλιος Peter Erdo και ο Μητροπολίτης Σασίμων Γεννάδιος ανέπτυξαν το θέμα: Πίστη και οικονομία.
Ο Μητροπολίτης Γεννάδιος ανέφερε ως παράδειγμα την Εκκλησία της Αλβανίας και το έργο που έχει επιτελέσει ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος για να δείξει το πώς η Εκκλησία μπορεί να συμβάλει στην ανόρθωση της κοινωνίας, της οικονομίας και της οργάνωσης της Εκκλησίας επί υγιούς βάσεως. Αναφέρθηκε επίσης σε κοινωνικά προβλήματα σε πολλές χώρες του κόσμου με παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα, γυναίκες στην πορνεία κ.λπ., με το ερώτημα, τι μπορούν οι Εκκλησίες να κάνουν για τα θέματα αυτά.
Στην ενότητα της θεματικής αυτής προβλήθηκαν τα ερωτήματα. Πως θα αντιμετωπισθεί η κρίση και πως η Εκκλησίες θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση της; Ποίο το μήνυμα του Ευαγγελίου στα κοινωνικά προβλήματα; Η διδασκαλία του Ευαγγελίου δεν μας επιτρέπει να ξεχωρίσουμε την οικονομική κρίση από την πίστη. Η οικονομική κρίση επηρεάζει όλες τις όψεις της ζωής. Ακόμα, μερικοί μιλούν για το τέλος του κόσμου. Είμαστε υποχρεωμένοι να εγκύψουμε στα προβλήματα αυτά. Εισερχόμεθα σε νέα περίοδο κοινωνικών ανακατατάξεων και σχέσεων.
Δύο ανακοινώσεις αναφέρθηκαν στην οικονομική κρίση, την αιτία της προκλήσεως της και τους τρόπους αντιμετώπισης της. Η οικονομική κρίση δημιούργησε πολλά κοινωνικά προβλήματα. Η φτώχια κατά την παραδοσιακή της μορφή επανέρχεται έντονα. Η προσφορά βοήθειας στους φτωχούς δεν λύει το πρόβλημα καθ´ αυτό, αλλά επιφανειακά και πρόσκαιρα. Η νέα μορφή της φτώχειας περιλαμβάνει όλα τα κοινωνικά προβλήματα, της ανεργίας, των αστέγων, των κοινωνικών αναταραχών, την αύξηση της εγκληματικότητας, του πολιτικού και κοινωνικού εξτρεμισμού, των ακραίων πολιτικών καταστάσεων. Όλα αυτά επηρεάζουν και τις σχέσεις μεταξύ των προσώπων.
Στη συνέχεια αναπτύχθηκε το θέμα της κρίσης μεταξύ της εκκοσμίκευσης, της παγκοσμιοποίησης και της πνευματικής πτώχευσης μέσα στα πλαίσια της οικονομικής κρίσεως. Το θέμα έχει αναπτυχθεί από τον Επίσκοπο Σινώπης Αθηναγόρα και τον Επίσκοπο Paolo Pezzi. Οι δύο ομιλητές έχουν εξετάσει το θέμα της κρίσεως ως αποτέλεσμα της πνευματικής κρίσεως.
Διάφορα ερωτήματα μπορούν να προβληθούν μέσα από αυτή την προσέγγιση: Οι Εκκλησίες βρίσκονται ενώπιον μιάς σημαντικής προκλήσεως ένεκα των προβλημάτων που δημιουργεί η οικονομική κρίση. Ποίος κυβερνά την Ευρώπη; Ο λαός της ή μερικά άτομα; Τι γίνεται με ανθρώπους που οδηγούνται στην αυτοκτονία γιατί έχασαν την ελπίδα της ζωής; Ποίος ευθύνεται για την κρίση και τι μπορούν να κάνουν οι Εκκλησίες; Αναφέρθηκε ότι στην Ελλάδα, ένεκα της κρίσεως, παρατηρείται σημαντικός αριθμός αυτοκτονιών, αλλά τα μέσα ενημέρωσης τις αποσιωπούν για να μη δημιουργηθεί περαιτέρω πανικός.
Η διαφορά μεταξύ των πλουσίων και των πτωχών είναι πολύ μεγάλη. Όταν υπάρχει κίνηση του Χρηματιστηρίου προς τα επάνω ή προς τα κάτω, επηρεάζει ένα πολύ μικρό αριθμό ανθρώπων, αυτών που διαθέτουν μετοχές. Η δημοκρατία πολύ λίγο επηρεάζει τους απλούς πολίτες, γιατί, ενώ ψηφίζουν, μετά μόνο μια μικρή ομάδα αποφασίζει. Άρα, η Δημοκρατία έχει επινοηθεί υπό τη σημερινή της μορφή για να αποφασίζουν οι ολίγοι. Εξ άλλου, μέσα στην οικονομική κρίση, οι Εκκλησίες πρέπει να κατανοήσουν την οικονομική γλώσσα για να μπορέσουν να πουν το δικό τους λόγο.
Με τα δεδομένα αυτά, η σημασιολογία των όρων αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως: Δημοκρατία, Λειτουργία, Οικονομία κ.λπ. Μέσα στη κρίση και τη σύγχυση που επικρατεί, ίσως η μελέτη της σημασιολογίας των χρησιμοποιούμενων όρων να ξεκαθαρίσει το ζήτημα της ευθύνης που έχει ο καθένας. Όπως στη Λειτουργία ο καθένας έχει το ρόλο του, το ίδιο και στην κοινωνία, στη δημοκρατία, ο καθένας έχει το ρόλο και την ευθύνη του.
Το παράδειγμα της Αποστολικής Εκκλησίας: Είχον τα πάντα κοινά. Μπορεί αυτή η αρχή να τύχει εφαρμογής σήμερα; Ο μοναχικός βίος εφαρμόζει την αρχή αυτή; Η Ορθόδοξη Εκκλησία προτείνει την αρχή της “άσκησης”. Δηλαδή την παιδεία της μετατροπής από καταναλωτές σε “οικονόμους”.
Ο Επίσκοπος Hugh Gilbert ανέπτυξε το θέμα του μέσα από το τυπικό του Αγίου Βενεδίκτου. Ο Μητροπολίτης Μιχαΐλοβιτς Γεώργιος, Εκκλησία Τσεχίας – Σλοβακίας, ανέπτυξε το θέμα από την άποψη της θεολογίας του προσώπου, ως απάντηση στη σύγχρονη κρίση.
Η Τράπεζα της Ευχαριστίας και η Τράπεζα της καθημερινής τροφής είναι απόλυτα συνδεδεμένες μεταξύ τους και καλούνται όλοι να λάβουν μέρος στο Δείπνο της Ευχαριστίας του Θεού και της προσφοράς αγάπης των υλικών αγαθών.
Δύο εισηγήσεις στο τέλος αναφέρθηκαν στην οικονομική κρίση και τη φτώχια ως πρόκληση για την Ευρώπη (Αρχιεπίσκοπος Roland Minnerath de Dijon) και ο ρόλος της Εκκλησίας, λόγος και έργα, από τον Ηγούμενο Φιλάρετο, Ρωσική Εκκλησία.
Στο σημείο αυτό εισέρχεται το ζήτημα της ηθικής κατά την άσκηση της οικονομικής πολιτικής από την Ευρώπη, είτε πρόκειται για την ανάπτυξη, είτε για την εργασία, είτε για τις κοινωνικές προσφορές. Το προβάδισμα πρέπει να είναι ο άνθρωπος και όχι το σύστημα.
Η Εκκλησία εντός μιάς εκκοσμικευμένης κοινωνίας τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει; Είναι αδύνατο να αποφύγει τον εκκοσμικευμένο κόσμο, αλλά να ασκήσει την αποστολή της εντός του κόσμου. Πρέπει να ασκήσει κριτική κατά της εκκοσμικευμένης οικονομίας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ντιζιόν έκανε εκτενή αναφορά στην έννοια της αλληλεγγύης ως σύστημα κοινωνικοοικονομικό. Αλλά η αλληλεγγύη είναι και βασική αρχή των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα, η αλληλεγγύη του Κυπριακού προς τον Ελληνικό λαό. Η γενική πεποίθηση των Συνέδρων είναι ότι η οικονομική κρίση έχει στη βάση της την πνευματική κρίση, κρίση της πίστεως στον Θεό, κρίση των αξιών, κρίση, όσον αφορά το ανθρώπινο πρόσωπο που έχασε την προοπτική του ως δημιούργημα κατ´ εικόνα και ομοίωση του Θεού.
Ένεκα της σύγχυσης για τη συμμετοχή της Εκκλησίας της Κύπρου ή όχι στο Φόρουμ, δεν ορίσθηκε κάποια συμβολή του εκπροσώπου της Εκκλησίας Κύπρου. Σε πολλές περιπτώσεις ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας αναφέρθηκε στο σημαντικό φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας Κύπρου και για το ρόλο της Εκκλησίας μέσα στην κατάσταση του κόσμου που κυριαρχείται από την οικονομική κρίση.
