1η του έτους τακτική συνεδρία της Ιεράς Συνόδου (5-2-2013)
Συνήλθε χθες η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου σε τακτική συνεδρία για το μήνα Φεβρουάριο. Εκτός των άλλων θεμάτων, η Σύνοδος ενημερώθηκε από τους επί κεφαλής στους Διορθόδοξους και Διαχριστιανικούς διαλόγους Αρχιερείς, για τη συμμετοχή τους στους ως άνω διαλόγους. Παρουσιάστηκε επίσης σχετικό κείμενο του Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας και Αμμοχώστου κ. Βασιλείου. Στη συνέχεια έγινε συζήτηση και λήφθηκαν σχετικές αποφάσεις.
Ανακοινωθέν της 1ης του έτους τακτικής συνεδρίας της Ιεράς Συνόδου
Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου συνῆλθε σήμερα Τρίτη, 5 Φεβρουαρίου 2013, στὴν πρώτη τοῦ ἔτους τακτικὴ συνεδρία, ὑπὸ τὴν προεδρία τῆς Α.Μ. τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ.κ. Χρυσοστόμου καὶ ἐργάσθηκε ὡς ἑξῆς:
1) Ἐνημερώθηκε ἀπὸ τοὺς ἐπὶ κεφαλῆς εἰς τοὺς Διορθοδόξους καὶ Διαχριστιανικοὺς διαλόγους Ἀρχιερεῖς, γιὰ τὴ συμμετοχή τους στοὺς ὡς ἄνω διαλόγους. Ἔγινε συζήτηση ἐπὶ τῶν ἀποφάσεων καὶ ἐλήφθησαν σχετικὲς ἀποφάσεις.
2) Ἀσχολήθηκε μὲ τὰ θέματα τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπὸ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, καθὼς καὶ τῶν ἑτοιμαζομένων νομοσχεδίων γιὰ τὴ ρύθμιση τῆς συμβίωσης ἑτεροφύλων ἀλλὰ καὶ ὁμοφυλοφίλων ἀτόμων, καθὼς καὶ γιὰ τὴν καύση τῶν νεκρῶν. Ἀπεφάσισε νὰ συνεχίσει τὴ συζήτηση γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ σε ἔκτακτη συνεδρία της, στὶς ἀρχὲς Μαρτίου.
3) Ἐτίμησε μὲ τὸ Χρυσοῦν Παράσημο τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, τὸ ὁποῖον εἶναι ἡ ἀνώτατη τιμητική της διάκριση, τὸν Οἰκονόμο Ζαχαρία Γεωργίου, γιὰ τὶς πολύχρονες ὑπηρεσίες του στοὺς ἐγκλωβισμένους Ὀρθόδοξους Χριστιανοὺς καὶ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἀποστόλου Ἀνδρέου στὴν Καρπασία.
4) Ἐξέτασε καταγγελίες γιὰ τὴν ἔλευση στὴν Κύπρο κληρικῶν ἀπὸ τὸ ἐξωτερικό, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν εἴτε σὲ συγκεντρώσεις ἐνοριῶν, εἴτε σὲ σπίτια καὶ ἀπεφάσισε ὅπως ἀπαγορεύσει τὶς ὁμιλίες αὐτές, ἐκτὸς καὶ ἐάν ἐκ τῶν προτέρων, πρὸ τῆς καθόδου τῶν ὁμιλητῶν στὴν Κύπρο, δοθεῖ γραπτὴ ἄδεια ἀπὸ τὸν οἰκεῖο Ἐπίσκοπο.
5) Ἐξέτασε, μὲ πολλὴ ἀνησυχία, τὶς πληροφορίες γιὰ ξέπούλημα τῶν ἑλληνοκυπριακῶν περιουσιῶν στὰ κατεχόμενα καὶ ἀπεφάσισε νὰ καταδικάσει τὴν πράξη, τὴν ὁποία καὶ χαρακτηρίζει ὡς πρᾶξιν ἐσχάτης προδοσίας.
Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος καλεῖ τοὺς ἐκτοπισμένους ὅπως ἐπιδείξουν τὴν πρέπουσαν καρτερία, ποὺ ἐπιτάσσει ἡ ἐθνικὴ συνείδησή τους, τὴν δε Κυβέρνηση ὅπως ἐξεύρει τρόπους στήριξης τῶν ἐκτοπισμένων, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ἐπιβιώσουν μέχρι τὴν ἐπιστροφή στὶς ἑστίες καὶ τὶς περιουσίες τους.
6)Δέχτηκε τὸν Ἀρχηγὸ τῆς Ἀστυνομίας, μὲ τὸν ὁποῖον συζήτησε θέματα κονοῦ ἐνδιαφέροντος γιὰ τὴν ἀπὸ κοινοῦ ἀντιμετώπιση προβλημάτων τῆς κοινωνίας.
Συμφωνήθηκε ἡ δημιουργία μικρῆς ἐπιτροπῆς γιὰ ἐξέταση θεμάτων στὰ ὁποῖα μποροῦν Ἐκκλησία καὶ Ἀστυνομία νὰ ἐπέμβουν, εἴτε γιὰ πρόληψη, εἴτε γιὰ θεραπεία ἀνεπιθύμητων καταστάσεων.
7) Πῆρε ἀποφάσεις γιὰ τὴν μισθοδοσία τῶν ἐφημερίων ἀπὸ 1ης Φεβρουαρίου 2013. Γιὰ τοὺς μέχρι 70 ἐτῶν ἐφημερίους ἀπεφάσισε τὴν ἀποκοπὴ ποσοστοῦ 15% στὸν πέραν τῶν €1500 μηνιαῖο μισθό τους. Γιὰ τοὺς πέραν τῶν 70 ἐτῶν ἐφημερίους ἐλαβε ἄλλες ἀποφάσεις γιὰ κοινὸ πρὸς ὅλους ποσὸ ἀντιμισθίας.
Ἀπεφάσισε, ἐπίσης, τὴν ἀποκοπὴ τῶν ἐπιδομάτων, πλὴν τῶν ἐπιδομάτων τέκνου, ἐνοικίου καὶ ὁδοιπορικῶν.
8) Καθήρεσε, ὁμοφώνως, τόν ἱερέα Παναγιώτη Τριανταφύλλου καὶ τὸν ἐπανέφερε στὶς τάξεις τῶν λαϊκῶν, ὕστερα ἀπὸ παραδοχὴ του ἐνώπιον τοῦ Ἐπισκοπικοῦ Δικαστηρίου τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου, γιὰ διακίνηση ναρκωτικῶν.
Έκθεση Μητροπολίτη Κωνσταντίας Βασιλείου για τη συμμετοχή του σε Διορθοδόξους καὶ Διαχριστιανικοὺς διαλόγους για το έτος 2012
1. ΠΙΣΤΙΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΣ
Α. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΑΞΕΩΣ του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στη Νήσο Πένανγκ (Penang) της Μαλαισίας από τις 15-23 Ιουνίου 2012.
Ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας, υπό την ιδιότητα του προέδρου της Επιτροπής Πίστεως και Τάξεως, κατά το διαρρεύσαν έτος, έλαβε μέρος σε ποικίλες συναντήσεις της Επιτροπής. Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Πένανγκ της Μαλαισίας, ήταν καθοριστική για ποικίλους λόγους. α) Η Επιτροπή ολοκλήρωσε τα τρία κείμενα των θεολογικών μελετών: 1. Η Εκκλησία: προς μία κοινή θεώρηση, 2. Κείμενο «Ηθικών Επιλογών» υπό των Εκκλησιών και 3. Το κείμενο για τη χρήση των διαφόρων αυθεντιών (Πατέρων και Συγγραφέων) από τις Εκκλησίες. β) Επέφερε αναθεώρηση των Κανονισμών Λειτουργίας της Επιτροπής με αποτέλεσμα, κατά τη νέα περίοδο, μετά τη Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (ΠΣΕ) (Οκτώβριος – Νοέμβριος 2013), να λάβει νέα μορφή και τρόπο λειτουργίας, γ) μετά από μία ακόμη συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί μετά τη Γενική Συνέλευση, η Επιτροπή, υπό την παρούσα σύνθεσή της θα ολοκληρώσει τη θητεία της και θα ακολουθήσει εκλογή νέου Προεδρείου και νέων Μελών. Για τους λόγους αυτούς, ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας, μετά το πέρας των εργασιών, προέβη σε αξιολόγηση του συνολικού έργου της Επιτροπής. Ο Γενικός Γραμματέας του ΠΣΕ θα αποστείλει επιστολή στις Εκκλησίες ζητώντας να ορίσουν το πρόσωπο που θα τις εκπροσωπεί. Επαφίεται στον Μακαριώτατο και στην Ιερά Σύνοδο να αποφασίσει ποίος θα προταθεί για το σκοπό αυτό.
1. Εκκλησιολογικό κείμενο. Εκεί που θα κληθούν οι Εκκλησίες να λάβουν θέση είναι επί του εκκλησιολογικού κειμένου: Η Εκκλησία: προς μία κοινή θεώρηση. Έπειτα από τριάντα χρόνια, (1982), μετά την επεξεργασία του κειμένου συγκλήσεων «Βάπτισμα, Ευχαριστία, Ιερωσύνη» (1982), γνωστού ως ΒΕΜ, η Επιτροπή της Πίστεως και Τάξεως του ΠΣΕ, στην συνάντηση της Διαρκούς Επιτροπής στη Νήσο Penang της Μαλαισίας, κατέληξε στην ολοκλήρωση του δευτέρου κειμένου που έχει το αυτό επίπεδο και χαρακτήρα όπως το πρώτο, δηλαδή ως κείμενο συγκλήσεων όσον αφορά την Εκκλησιολογία. Το μεν πρώτο επιτεύχθηκε επί της προεδρίας της Επιτροπής (1975-1982) από Ορθόδοξο Πρόεδρο, τον αείμνηστο Έλληνα καθηγητή Νικόλαο Νησιώτη, το δε δεύτερο επί προεδρίας και πάλιν Ορθοδόξου Προέδρου, του Μητροπολίτη Κωνσταντίας – Αμμοχώστου Βασιλείου (Εκκλησία Κύπρου).
Για να οδηγηθεί στο αποτέλεσμα αυτό η Θεολογική Επιτροπή του ΠΣΕ, έκανε πολλά βήματα. Η απόφαση ενασχολήσεως της Επιτροπής Π.Τ. με την εκκλησιολογία κρίθηκε αναγκαία έπειτα από τις απαντήσεις και αντιδράσεις, θετικές ή και αρνητικές των Εκκλησιών επί του πρώτου κειμένου. Έτσι, κατόπιν μακροχρονίου διαλόγου εντός της Επιτροπής, είχαν συνταχθεί δύο προηγούμενες μορφές κειμένων επί της εκκλησιολογίας, α) Η φύση και ο σκοπός της Εκκλησίας και, β) Η φύση και η αποστολή της Εκκλησίας. Το δεύτερο από τα δύο αυτά κείμενα, κατόπιν αποφάσεως της τελευταίας Γενικής Συνελεύσεως του ΠΣΕ στο Porto Allegre (Φεβρουάριος 2006), είχε αποσταλεί στις Εκκλησίες για να διατυπώσουν τις απόψεις και θέσεις τους. Σχετικά μικρός αριθμός Εκκλησιών ανταποκρίθηκε για να δώσει απάντηση στο κείμενο. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, μαζί με τις Ανατολικές Εκκλησίες, είχαν διατυπώσει τις απόψεις τους από κοινού σε Διορθόδοξη Συνάντηση που φιλοξενήθηκε από την Εκκλησία της Κύπρου και διοργανώθηκε από την Μητρόπολη Κωνσταντίας και Αμμοχώστου σε Αγία Νάπα – Παραλίμνι, τον Φεβρουάριο του 2011.
Κατόπιν αλληλοδιαδοχικών συναντήσεων της Εκκλησιολογικής Υποεπιτροπής και της Συντακτικής Επιτροπής, αλλά και διεξοδικών συζητήσεων, τόσο στη Διαρκή Επιτροπή, όσο και στην Ολομέλεια της Πίστεως και Τάξεως (Κρήτη, 7-13 Οκτωβρίου 2009), το κείμενο έλαβε πλέον την τελική του μορφή, ως κείμενο συγκλήσεων και ως τέτοιο θα παραπεμφθεί στην επόμενη Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ για να τεθεί υπό την κρίση των Εκκλησιών.
Η «Πίστις και Τάξις», οσάκις επεξεργάζεται διάφορα κείμενα, που αποτελούν τον καρπό θεολογικών μελετών και διαλόγου, καθορίζει τη φύση των κειμένων. Είτε ως κείμενα μελέτης (Study Documents) είτε ως κείμενα συγκλήσεων (Convergence Documents). Το μεν πρώτο σημαίνει ότι θέτει ένα κείμενο στη διάθεση των Εκκλησιών, με θέμα που απασχολεί τις Εκκλησίες στην προσπάθειά τους για αναζήτηση της ενότητας, για περαιτέρω θεολογικό διάλογο, όπως το περί Βαπτίσματος κείμενο. Δεν θεωρείται ως ώριμο κείμενο με καθορισμένες είτε τις κοινές θέσεις των Εκκλησιών είτε των διαφορών τους. Τα κείμενα συγκλήσεως, εξ άλλου, δεν είναι τελικά κείμενα ομοφωνίας (consensus), γιατί περιέχουν τόσο κοινές θέσεις των Εκκλησιών, όσο και τις διαφορές τους, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω επεξεργασίας στα πλαίσια του διεξαγομένου πολυμερούς θεολογικού διαλόγου. Παρά ταύτα, είναι πλέον ώριμο κείμενο που περιέχει συγκλήσεις των θέσεων των Εκκλησιών. Κανένα από τα κείμενα αυτά δεν είναι δεσμευτικό για τις Εκκλησίες, αλλά είναι κείμενα διαλόγου και γνωριμίας των εκκλησιολογικών και θεολογικών θέσεων εκατέρωθεν.
2.ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Β. ΠΡΩΤΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ. Συνήλθε στην πρώτη τακτική συνεδρία του έτους 2012, από τις 13-17 παρόντος μηνός Φεβρουαρίου, στο Οικουμενικό Ινστιτούτο του Bossey, Ελβετία, η Εκτελεστική Επιτροπή του Παγκοσμίου Συμβούλιου Εκκλησιών. Τα θέματα είναι διάφορα κυρίως οργανωτικά και προγραμματικά.
Γ. Τελευταία ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ πριν από τη Γενική Συνέλευση του 2013. Η Κεντρική Επιτροπή φιλοξενήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης από τις 29 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου. Πριν από την Κεντρική Επιτροπή προηγήθηκαν οι εργασίες της Εκτελεστικής Επιτροπής, 28-29 Αυγούστου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επισκέφθηκε τις μέρες αυτές την Κρήτη και έλαβε μέρος στην τελευταία συνεδρία της Επιτροπής. Ενώπιον των μελών της Κεντρικής Επιτροπής, επαναβεβαίωσε τη δέσμευση του, ως Οικουμενικός Πατριάρχης, στο έργο του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.
Κατά το διαρρεύσαν έτος 2012 πραγματοποιήθηκαν, αφ’ ενός μεν η πρώτη και η δεύτερη τακτική συνεδρία της Εκτελεστικής Επιτροπής, 13-17 Φεβρουαρίου και 28-29 Αυγούστου, αντιστοίχως, αφ’ ετέρου δε, συνήλθε η Κεντρική Επιτροπή του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών πριν από τη Γενική Συνέλευση του 2013 που φιλοξενήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης από τις 29 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου.
Η Κεντρική Επιτροπή είχε ως θέμα το θέμα της Γενικής Συνελεύσεως: «Θεέ της ζωής, οδήγησον ημάς εις την δικαιοσύνην και την ειρήνην». Η επιλογή του θέματος είναι ενδεικτική του περιεχομένου του προγράμματος εργασιών της Επιτροπής που καλείται να προετοιμάσει τη Γενική Συνέλευση σε όλα τα επίπεδα.
Η επιλογή του θέματος της Γενικής Συνελεύσεως έγινε για να μεταφερθεί το μήνυμα των Εκκλησιών σε ποικίλες καταστάσεις όπως αυτή της Κορέας, αλλά που ανταποκρίνεται επίσης και στην κατάσταση της διαιρεμένης Κύπρου ή και άλλων περιοχών του κόσμου που αντιμετωπίζουν προβλήματα αναιρέσεως της δικαιοσύνης και της ειρήνης. Αυτό άλλωστε τόνισε και ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας Κύπρου στη συνάντηση της Κεντρικής Επιτροπής, όπου έκανε αναφορά στην κατάσταση της εισβολής και κατοχής, όπως και την καταστροφή των ναών και των μνημείων μας.
Το θέμα της Γενικής Συνελεύσεως είναι διατυπωμένο με τρόπο που να αποτελεί συγχρόνως προσευχή και επίκληση προς τον Θεό, αλλά και να περιλαμβάνει τις έννοιες της ζωής σε σχέση με τον Θεό, τον δωρεοδότη της ζωής, καθώς και τις έννοιες της δικαιοσύνης και της ειρήνης, για τις οποίες ο Χριστιανισμός πρέπει να εργάζεται ως πρέσβης της ειρήνης και της δικαιοσύνης.
Είναι προφανές ότι η ειρήνη δεν είναι δυνατό να επικρατήσει χωρίς τη δικαιοσύνη. Το θέμα έχει δύο όψεις, μία Θεολογική και δεύτερη πολιτική. Η Ορθόδοξη Εκκλησία εύχεται για την άνωθεν ειρήνη και για την ειρήνη του σύμπαντος κόσμου. Αυτό είναι απόλυτα σχετικό και με την έννοια της καταλλαγής μεταξύ Θεού και ανθρώπου, αλλά και των ανθρώπων μεταξύ τους, δεδομένου ότι ο Χριστός ζήτησε την καταλλαγή μεταξύ των αντιμαχομένων πριν προχωρήσουν στην προσφορά τους προς τον Θεό.
Εντός των πλαισίων αυτών της προετοιμασίας της Γενικής Συνελεύσεως, πραγματοποιήθηκε στην Κω διορθόδοξη συνάντηση προετοιμασίας τόσο του θέματος, όσο και του προγράμματος από πλευράς Ορθοδόξων. Είχαν παρουσιασθεί διάφορες εισηγήσεις και έγινε σύνταξη κειμένου σχετικού με το θέμα και το πρόγραμμα της Γενικής Συνελεύσεως. Ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας Κύπρου εισηγήθηκε το θέμα: «Θεέ της ζωής, οδήγησον ημάς εις την δικαιοσύνην και την ειρήνην», εξ επόψεως της Ενότητος.
3. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Έπειτα από τις αποφάσεις της Ολομέλειας της Επιτροπής του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, όπως διελάμβανε η Έκθεση του Μητροπολίτη Πάφου Γεωργίου (2010;), συνήλθε τρεις φορές η Συντακτική και Συντονιστική Επιτροπή για τη σύνταξη νέου κειμένου. (Βλέπε και δική μας Έκθεση 2011). (13-17 Ιουνίου 2011 στο Ρέθυμνο Κρήτης, 17-23 Νοεμβρίου 2011 στη Ρώμη και 19-25 Νοεμβρίου 2012 στο Παρίσι).
Με τις τρεις αυτές συναντήσεις, η Συντακτική – Συντονιστική Επιτροπή ολοκλήρωσε τη σύνταξη του κειμένου, το οποίο θα παραπεμφθεί στην Ολομέλεια της Μικτής Επιτροπής για την τελική του επεξεργασία.
Το θέμα προς μελέτη είναι: «Η Συνοδικότης και το Πρωτείον». Υπενθυμίζεται ότι, έπειτα από την απόφαση της Ολομέλειας της Διεθνούς Επιτροπής επί του Θεολογικού Διαλόγου μεταξύ των Εκκλησιών Ορθοδόξου και Ρωμαιοκαθολικής στη Βιέννη να μη συνεχισθεί η εξέταση του θέματος από ιστορικής απόψεως, όπως είχε αρχικώς αποφασισθεί, αλλά από καθαρώς θεολογικής και εκκλησιολογικής απόψεως, το παρόν κείμενο διαπραγματεύεται το θέμα από θεολογικής και εκκλησιολογικής απόψεως. Το κείμενο δεν είναι επί του παρόντος δημοσιεύσιμο μέχρι ότου η Ολομέλεια της Μικτής Επιτροπής το μελετήσει και δώσει την τελική του μορφή.
Στο τέλος της συντάξεως του κειμένου, ο εκπρόσωπος της Ρωσικής Εκκλησίας, Μητροπολίτης Ιλαρίων, προέβαλε αντιρρήσεις ως προς την ολότητα του κειμένου και παρέδωσε δικό του γραπτό κείμενο με τις αντιρρήσεις του. Είναι προφανές ότι στην Ολομέλεια θα υπάρξουν δυσκολίες και αρκετές αλλαγές του κειμένου.
4. 11η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΙΡΗΝΗΣ.
Από τις 11-13 Σεπτεμβρίου 2012 πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο της Γερμανίας η 11η Συνάντηση Ειρήνης, η οποία διοργανώνεται από την οργάνωση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Sant’ Egidio και την Εκκλησία του τόπου όπου διοργανώνεται η Συνάντηση.
5. ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥΜ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.
Η πνευματική κρίση των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία της οικονομικής κρίσεως. Αυτό εξέφρασε ως πεποίθηση το Τρίτο Φόρουμ Διαλόγου μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών που πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβώνα, από τις 5-8 Ιουνίου 2012, με θέμα: “Η οικονομική κρίση και η φτώχεια. Προκλήσεις για την Ευρώπη σήμερα”.