Το συναξάριο του Αγίου αναφέρει πως καταγόταν από τα μέρη της Ανατολής χωρίς να αναφέρει συγκεκριμένο τόπο. Από μικρό παιδί παρουσιάζεται ως παιδαριογέρων, δηλαδή μικρός στην ηλικία αλλά με φρόνηση, σοφία και ευλάβεια ωρίμου ανδρός.

Όταν ενηλικιώθη , κατατάχθηκε στις τάξεις του στρατού, όπου διέπρεπε σε ανδρεία και φρόνηση. Για τον λόγο αυτό ο Αυτοκράτορας Λέων ο ΣΤ’ο Σοφός του απένειμε το αξίωμα του Δουκός και τον όρισε διοικητή της Θεσσαλίας.

Ως διοικητής επιτελούσε τα καθήκοντά του με μεγάλη επιμέλεια και ευσυνειδησία. Γύμναζε κάθε μέρα τους στρατιώτες του όχι μόνο στις πολεμικές ασκήσεις αλλά και στη χριστιανική ζωή.

Τότε συνέβη, αναφέρει το συναξάριό του, επιδρομή των Αράβων, οι οποίοι λεηλατούσαν όλη την Θεσσαλία. Ο Νικόλαος ,διαπιστώνοντας ότι δεν μπορούσε να προβάλει αντίσταση, λόγω του πλήθους των εχθρών, έδωσε εντολή να εκκενωθεί η πόλη της Λάρισας και ο ίδιος με στρατιώτες κατέφυγε στους ασκητές που εγκαταβίωναν στα όρη, κοντά στον Τύρναβο. Εκεί μαζί με τους στρατιώτες του ακολούθησε την ασκητική ζωή.

Κάποτε όμως οι βάρβαροι έφτασαν και στην περιοχή όπου κατοικούσαν οι μοναχοί.

Συνέλαβαν τους στρατιώτες του Άγίου και τους υπέβαλαν σε φοβερά βασανιστήρια , προκειμένου να αρνηθούν την πίστη τους. Εκείνοι όμως παρέμειναν ακλόνητοι και δέχτηκαν τον στέφανο του μαρτυρίου. Ο Άγιος κατόρθωσε να διαφύγει και να καταφύγει σε ένα φαράγγι που ονομαζόταν Βούνενη, κοντά στην Καρδίτσα. Εκεί ησύχαζε σε σπήλαιο στα ριζά μιας μεγάλης βελανιδιάς και έφθασε σε ύψη αρετής.

Οι βάρβαροι ωστόσο που τον αναζητούσαν παντού τελικά τον βρήκαν και τον συνέλαβαν.

Αντιλαμβανόμενοι την ιδιαίτερη προσωπικότητα του Αγίου, προσπάθησαν αρχικά με κολακείες και απατηλές υποσχέσεις να καταφέρουν τον Άγιο να αλλαξοπιστήσει , μάταια όμως.

Τότε άρχισαν να τον βασανίζουν με ραβδισμούς και μαστιγώσεις. Στη συνέχεια, αφού τον έδεσαν σ’ ένα δέντρο τον ετόξευαν και τον ελόγχιζαν. Τέλος δε βλέποντας ότι έμενε σταθερός στην πίστη του Χριστού τον αποκεφάλισαν.

Το λείψανό του, μολονότι παρέμεινε άταφο, κρυμμένο στην κουφάλα της βελανιδιάς, διαφυλάχθηκε, με τη Χάρη του Θεού, άφθορο, μέχρις ότου ο Θεός το αποκάλυψε με θαυμάσιο τρόπο.

Αναφέρονται δε πολλά θαύματα μετά το μαρτύριό του και την εύρεση του σκηνώματός του.