Διακόνου Φιλίππου Φιλίππου, θεολόγου

Πρωτότυπο Κείμενο

Είπεν ο Κύριος την παραβολήν ταύτην άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερὸν προσεύξασθαι, ο εις Φαρισαίος και ο έτερος τελώνης. ο Φαρισαίος σταθείς προς εαυτόν ταύτα προσηύχετο• ο Θεός, ευχαριστώ σοι ότι ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και ως ούτος ο τελώνης• νηστεύω δις του σαββάτου, αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι. και ο τελώνης μακρόθεν εστώς ουκ ήθελεν ουδέ τους οφθαλμούς εις τον ουρανόν επάραι, αλλ᾿ έτυπτεν εις το στήθος αυτού λέγων• ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ. Λέγω υμίν, κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ή γαρ εκείνος• ότι πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.

Νεοελληνική Απόδοση

Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή: δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο Ναό για να προσευχηθούν, ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος ήταν τελώνης. Ο Φαρισαίος στάθηκε επιδεικτικά και προσευχόταν αναφερόμενος στον εαυτό του με αυτά τα λόγια: «Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ, γιατί εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους τους ανθρώπους, που είναι κλέφτες, άδικοι, άτιμοι ή και σαν αυτόν τον τελώνη• νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, δίνω το ένα δέκατο απ’ όλα τα εισοδήματα μου. Και ο τελώνης στεκόταν από μακριά και δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό, μόνο χτυπούσε στο στήθος του και έλεγε• Θεέ μου, συγχώρεσε με τον αμαρτωλό. Σας λέγω πως αυτός κατέβηκε στο σπίτι του συγχωρεμένος παρά ο άλλος. Γιατί όποιος υπερηφανεύεται θα ταπεινωθεί, ενώ όποιος ταπεινώνεται θα ανυψωθεί.

Σχολιασμός

Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου η σημερινή, η οποία πήρε το όνομα της από τη γνωστή ευαγγελική περικοπή του Τελώνου και Φαρισαίου, που ακούσαμε στο σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα. Από αυτή την Κυριακή η Εκκλησία, μας εισάγει στην περίοδο του Τριωδίου. Η περίοδος αυτή ξεκινά από σήμερα και περιλαμβάνει τις τέσσερις εβδομάδες πριν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τις πέντε εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως και το Σάββατο του Λαζάρου και την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο. Μέσα από την περίοδο του Τριωδίου, η Εκκλησία μας καλεί να ακολουθήσουμε μια πνευματική πορεία, η οποία θα μας οδηγήσει στο Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Η επιλογή της συγκεκριμένης Κυριακής δεν γίνεται τυχαία απο την Εκκλησία αλλά γίνεται για να μας δώσει τα σωστά κριτήρια με τα οποία θα πρέπει να πορευτούμε την περίοδο αυτή αλλά και γενικότερα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Η περίοδος αυτή αποτελεί για τον καθένα μας ενα στάδιο στο οποίο καλείται να αγωνιστεί πνευματικά ασκόντας όσο μπορεί περισσότερο τις χριστιανικές του αρετές, δειχνοντάς μας παράλληλα και τον δρόμο που πρέπει να πορευόμαστε, που είναι η ταπείνωση και η αποφυγή της υπερηφανειάς.

Η αναφορά σε δύο ανθρώπους που προσδιορόζονται απο το έργο το οποίο ασκούν μέσα στην κοινωνία φανερώνει αμέσως και τον εκ διαμέτρου αντιθετό τρόπο ζωής τον οποίο ακολουθούσε ο καθένας. Ο Τελώνης ήταν ανθρωπός ο οποίος διοριζόταν απο τους Ρωμαίους, με σκοπό να συλλέγει τους φόρους απο μια περιοχή η οποία ήταν υπόδουλή σ’ αυτούς. Αρκετές φορές όμως έβαζε περισσότερο φόρο απο αυτό που ζητούσαν οι Ρωμαίοι, τον οποίο και έπαιρνε ο ίδιος για δική του προσωπική χρήση. Αυτό τον καθιστούσε ακόμη πιο αντιπαθή στο λάο, ο οποίος τον είχε κατατάξει στην κατηγορία των αμαρτωλών ανθρώπων, όπου άνηκαν οι άδικοι, οι άρπαγες, οι μοιχοί κ.λ.π.

Ο Φαρισαίος απο την άλλη, αποτελούσε υποδειγματικό θρησκευτικό τύπο ο οποίος αγωνιζόταν να τηρεί πιστά και κάτα γράμμα τον Μωσαϊκό Νόμο. «Νηστέυω δις του Σαββάτου, αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι», έλεγε καυχώμενος στην προσευχή του. Η εγωπάθεια απο την οποία ήταν κυριευμένος τον είχε κάνει να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο απο τους υπόλοιπους. «Ο Θεός ευχαριστώ σοι οτι ουκ είμι ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι ,μοιχοί».

Τα κριτήρια της δικαίωσης των ανθρώπων δεν είναι τα ίδια με αυτά του Θεού. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα μέσα απο τη σημερινή ευαγγελική περικοπή. Εκεί που θα περιμέναμε να δικαιωθεί ο Φαρισαίος, ο οποίος εθεωρείτω ανθρωπός της προσευχής, της ελεημοσύνης και της νηστείας δικαιώνεται ο Τελώνης ο οποίος δεν φημίζεται για τη θρησκευτικότητα του αλλά για την αμαρτολώτητα του. Και δικαιώνεται ο Τελώνης γιατί εμφανίζει μπροστά στο Θεό την αμαρτωλότητα του και ζητά το έλεος Του. Δεν εμφανίζει τις αρετές του και τα έργα που κάνει και να ζητά απο το Θεό την δικαίωση του ως ανταμοιβή γι’ αυτά.

Ο κίνδυνος που διατρέχουν πολλοί ανθρώποι εξαιτίας της θρησκευτικότητας τους να αισθάνωνται κάπως ανώτεροι απο τους άλλους, όπως ο Φαρισαίος, είναι μεγάλος. Γι’ αυτό χρειάζεται πάντοτε στη ζωή μας να έχουμε ταπείνωση έτσι ώστε να μας δεχτεί ο Θεός και να μας δείξει το έλεος του. Αυτό εξάλλου τονίζεται και μέσα απο την υμνολογία της σημερινής ημέρας: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν, και Τελώνου μάθωμεν, το ταπεινόν εν στεναγμοίς, προς τον Σωτήρα κραυγάζωντες· ιλαθι μόνε ημίν ευδιάλλακτε (Κοντάκιον). Υψηγορίαν φύγωμεν, Φαρισαίου κακίστην· ταπείνωσιν δε μάθωμεν, του Τελώνου αρίστην, ιν’ υψωθώμεν βοώντες, τω Θεώ σύν εκείνω· Ιλάσθητι τοις δούλοις σου, ο τεχθείς εκ Παρθένου, Χριστέ Σωτήρ, εκουσίως, και Σταυρόν υπομείνας, συνήγειρας τον κόσμον σου θεική δυναστεία (Εξαποστειλάριον). Μη προσευξώμεθα φαρισαικώς, αδελφοί· ο γαρ υψων εαυτόν ταπεινωθήσεται· ταπεινωθώμεν εναντίον του Θεού, τελωνικώς δια νηστείας κράζοντες· Ιλάσθητί ημίν, ο Θεός, τοις αμαρτωλοίς» (Στιχηρό Αίνων).

Η παραβολή αυτή αποτελεί για μας μια αφορμή ώστε να εξετάσουμε και εμείς στη ζωή μας πιό είναι το περιεχόμενο της προσευχής που απευθύνουμε πρός το Θεό. Έχει η προσευχή μας συναίσθηση της αμαρτωλότητας μας ή αποτελεί αυτοεπιβεβαίωση του εαυτού μας με βάση τα κριτήρια που έχουμε υπόψη μας, νομιζόμενοι οτι είμαστε δικαιωμένοι ενώπιον του Θεού; Αυτό που πρέπει να έχουμε πάντοτε υπόψη μας είναι οτι καλό κάνουμε το κάνουμε απο αγάπη, χωρίς να περιμένουμε να μας δικαιώσει ο Θεός ως ανταμοιβή. Στην προσευχή μας πρέπει να έχουμε συναίσθηση της αμαρτωλοτητός μας και να ζητάμε το έλεος του Θεού όπως ο Τελώνης που έλεγε «ο Θεός ιλασθητί μοι τω αμαρτωλώ» και οχι να δικαιώνουμε τον εαυτό μας έναντι των άλλων.