Από τις μεγαλύτερες και λαμπρότερες μορφές της εκκλησιαστικής και της παγκόσμιας Ιστορίας είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος. Στολίζει τον 9ο αιώνα, σαν ο έξοχώτερος των πρωταγωνιστών του. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 820 (κατ’ άλλους το 810), από πλούσια και ευγενική οικογένεια. Αναδεικνύεται γρήγορα στα γράμματα και τις επιστήμες. Ήταν μεγαλοφυία, πολύ πλατύ και θετικό μυαλό, και ή κρίση, ή μνήμη και ή πολυμάθεια του προκαλούσαν καταπληκτική εντύπωση. ο Φώτιος διαπρέπει στον πολιτικό στίβο, αλλά ή ανωμαλία, πού δημιουργείται εκείνο τον καιρό Ι στον πατριαρχικό θρόνο με την απομάκρυνση του Ιγνατίου, γρήγορα τον φέρνει – σαν τον καταλληλότερο άνθρωπο – στο εκκλησιαστικό πεδίο. Μέσα σε έξι μέρες παίρνει όλους τους βαθμούς της Ίερωσύνης και γίνεται Πατριάρχης την ήμερα των Χριστουγέννων του 857 από τους επισκόπους: Συρακουσών Γρηγορίου του Άσβεστα, Γορτύνης Βασιλείου και Απαμείας Εύλαμπίου, διότι ή κατάσταση έπρεπε να ομαλοποιηθεί. Από τότε, έδωσε πολλούς αγώνες εντός και εκτός των τειχών της Εκκλησίας, ιδιαίτερα κατά των παπικών. “Εμεινε στον Πατριαρχικό θρόνο για 10 χρόνια, έπαύθη το 867 από τον Βασίλειο τον Μακεδόνα και εξορίστηκε στη Μονή Σκέπης στα θρακικά παράλια του Βοσπόρου. ο Ιγνάτιος, πού τον διαδέχτηκε, με σύνοδο πού έγινε στον ναό της Αγ. Σοφίας (869), καθήρεσε και αναθεμάτισε όλους τους οπαδούς του Μ. Φωτίου. Άλλα μετά τον θάνατο του Ιγνατίου, επανήλθε για δεύτερη φορά στον θρόνο ο Μ. Φώτιος (878). Όμως, ο αυτοκράτωρ Λέων ο σοφός, πού υπήρξε και μαθητής του, κατάφερε να τον εκδιώξει από το θρόνο (886). Έτσι, ο Φώτιος θα τελειώσει την πολυτάραχη ζωή του στις 6 Φεβρουαρίου 891 (κατ’ άλλους το 898), σε ένα μοναστήρι πού το ονόμαζαν των Αρμενίων. (Ή εορτή του καθιερώθηκε επίσημα μόλις το 1912).

Απολυτίκιο. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον.
Της σοφίας έκφάντωρ λαμπρός γενόμενος, Ορθοδοξίας έδείχθης θεοπαγής προμαχών, των Πατέρων καλλονή Φώτιε μέγιστε• ου γαρ αιρέσεων δεινών, στηλιτεύεις την όφρύν, Έώας το θείον σέλας, της Εκκλησίας λαμπρότης, ην διατηρεί Πάτερ άσειστον.