Πρεσβυτέρου Ειρηναίου Κυριάκου, θεολόγου

Πρωτότυπο κείμενο

Τω καιρώ εκείνω, διήρχετο ό Ιησούς την Ιεριχώ• και ιδού ανήρ ονόματι καλούμενος Ζακχαίος, και αυτός ην αρχιτελώνης, και ούτος ην πλούσιος, και εζήτει ιδείν τον Ιησούν τις εστί, και ουκ ηδύνατο από του όχλου, ότι τη ηλικία μικρός ην. Και προδραμών έμπροσθεν ανέβη επί συκοκομορέαν, ίνα ίδη αυτόν, ότι δι’ εκείνης ήμελλε διέρχεσθαι. Και ως ήλθεν επί τον τόπον, αναβλέψας o Ιησούς είδεν αυτόν και είπε προς αυτόν• Ζακχαίε, σπεύσας κατάβηθι. Σήμερον γαρ εν τω οίκω σου δει με μείναι. Και σπεύσας κατέβη, και υπεδέξατο αυτόν χαίρων. Και ιδόντες πάντες διεγόγγυζον λέγοντες ότι παρά αμαρτωλώ ανδρί εισήλθε καταλύσαι. Σταθείς δε Ζακχαίος είπε προς τον Ιησούν• Ιδού τα ημίση των υπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοις πτωχοίς, και ει τινός τι εσυκοφάντησα, αποδίδωμι τετραπλούν. Είπε δε προς αυτόν ο Ιησούς ότι σήμερον σωτηρία τω οίκω τούτω εγένετο, καθότι και αυτός υιός Αβραάμ εστίν. Ήλθε γαρ ο υιός του ανθρώπου ζητήσαι και σώσαι το απολωλός».

Απόδοση

Εκείνο τον καιρό περνούσε ο Ιησούς μέσα από την Ιεριχώ. Και να ένας άνθρωπος που τον έλεγαν Ζακχαίο και αυτός ήταν αρχιτελώνης και επομένως πλούσιος. Και ζητούσε να δει τον Ιησού ποιος είναι και δεν μπορούσε, εξαιτίας του κόσμου και επειδή ήταν μικρόσωμος. Έτρεξε λοιπόν μπροστά και ανέβηκε σε μια συκομουριά για να τον δει, γιατί από κει θα περνούσε. Και μόλις ήλθε σ’ εκείνο το μέρος, σήκωσε τα μάτια του ο Ιησούς και τον είδε και του είπε• Ζακχαίε, κατέβα γρήγορα, γιατί σήμερα πρέπει να μείνω στο σπίτι σου. Και ο Ζακχαίος κατέβηκε αμέσως και υποδέχτηκε τον Ιησού με χαρά. Όλοι τότε που το είδαν τούτο εγόγγυζαν και έλεγαν πως μπήκε να φιλοξενηθεί στο σπίτι ενός αμαρτωλού ανθρώπου. Ο Ζακχαίος όμως στάθηκε μπροστά στον Ιησού και του είπε• Να τα μισά από τα υπάρχοντα μου, Κύριε, τα δίνω στους φτωχούς• και αν τύχει και έκλεψα κανενός του το δίνω πίσω τετραπλάσιο. Τότε του είπε ο Ιησούς• Σήμερα έγινε σωτηρία σε τούτο το σπίτι, γιατί και αυτός είναι παιδί του Αβραάμ. Γιατί ο υιός του ανθρώπου ήλθε για να ψάξει να βρει και να σώσει τους χαμένους.

Σχολιασμός

Η ευαγγελική περικοπή της ΙΕ΄ Κυριακής Λουκά αναφέρεται στη συνάντηση του Κυρίου με το Ζακχαίο στην είσοδο της Ιεριχούς. Ο ευαγγελιστής Λουκάς μας πληροφορεί ότι ο Ζακχαίος ήταν αρχιτελώνης, θέλοντας με αυτό να δείξει ότι ήταν πλούσιος αλλά και πλημμυρισμένος με κακία (Γρηγ. Παλαμά, τόμος 11, σελ 568,3). Επρόκειτο για πρόσωπο μισητό μεταξύ των συμπολιτών του, καθότι ήταν τελώνης, είχε θέσει δηλ. τον εαυτό του στην υπηρεσία των Ρωμαίων κατακτητών για την είσπραξη των φόρων. Από την δραστηριότητά του αυτή είχε αποκομίσει τεράστια οικονομικά οφέλη, εις βάρος πολλών συμπατριωτών του, τους οποίους είχε αδικήσει. Απ’ αυτά γίνεται φανερό ότι ο Ζακχαίος ήταν άνθρωπος πολύ φιλάργυρος και τυφλός στην ψυχή, διότι είχε σκοτεινούς τους εσωτερικούς οφθαλμούς της καρδιάς. Φαίνεται, όμως, ότι η διαφθορά δεν τον είχε καταβάλει ολοκληρωτικά. Υπήρχαν μέσα του δυνάμεις αυτοελέγχου και αυτομεμψίας. Γι’ αυτό, όταν ο Ιησούς εισήλθε στην Ιεριχώ, έκανε τα πάντα για να Τον αντικρίσει, να Τον συναντήσει, αδιαφορώντας για τα απαξιωτικά και μειωτικά σχόλια των ανθρώπων. Στο πρόσωπο του Χριστού είδε την ελπίδα της εξιλέωσης και της έμπρακτης μετάνοιας. Ο Κύριος, διαβλέποντας τη διάθεση της ψυχής του, τον καλεί κοντά Του, του ανακοινώνει ότι θα τον επισκεφθεί στο σπίτι του και διαλαλεί την ανάσταση που συντελέστηκε στην ψυχή του τελώνη όταν εκείνος εξομολογήθηκε το αμαρτωλό παρελθόν του και υποσχέθηκε την αποκατάσταση όσων είχε βλάψει και αδικήσει.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μας εξηγεί ότι η φιλαργυρία είναι αιτία όλων των κακών. Συνέπειες της φιλαργυρίας είναι η ασπλαχνία, η μισανθρωπία, η αδικία, η πλεονεξία, η απιστία, η απομάκρυνση από τη χάρη του Θεού (Γρηγ. Παλαμά, τόμος 11, σελ. 578,10) .

Μέσα στο ευαγγελικό ανάγνωσμα βλέπουμε το Χριστό να μην κάνει διάκριση ανάμεσα στους ανθρώπους, αλλά ως φιλάνθρωπος θέλοντας να σώσει τον άνθρωπο, προσφωνεί το Ζακχαίο με το όνομά του, επιδιώκοντας με αυτό να του ανοίξει τα μάτια της καρδιάς, όπως και έγινε. Επομένως και ο πλούσιος σώζεται, εφόσον βέβαια ο ίδιος αξιοποιήσει σωστά το πλούτο του. Τη διαπίστωση αυτή έρχεται να συμπληρώσει ο λόγο του Κυρίου: «ευκοπώτερον γαρ εστί κάμηλον διά τρυμαλιάς ραφίδος εισελθείν η πλούσιος εις την βασιλείαν του Θεού» (Λουκ. 18,25). Γι’ αυτό και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μας προτρέπει όπως πλουτίσουμε σε έργα αγαθά, ώστε να γίνουμε δεχτικοί της μετοχής των αγαθών της ουράνιας βασιλείας ( Γρηγ. Παλαμά, τόμος 11, σελ 582, 13 ) .

Η δημόσια δήλωση του Ζακχαίου να αποκαταστήσει τις αδικίες, τα κακά που προξένησε στους συνανθρώπους του υπήρξε και η αρχή της αποκατάστασης της σχέσεως του με το Θεό. Ο πρώην αρχιτελώνης νιώθοντας το μεγάλο βάρος της αμαρτωλής του ζωής προχωρεί δια της μετανοίας στην απαλλαγή απ’ αυτό. Γι’ αυτό και η ευαγγελική περικοπή κλείνει με μια δήλωση του Χριστού, η υπενθυμίζει στους ακροατές του Ιουδαίους και σ’ όλους τους ακροατές του ανά τους αιώνες το λόγο της ενανθρωπήσεώς του: «Ήλθε γαρ ο υιός του ανθρώπου ζητήσαι και σώσαι το απολωλός». Η αμαρτωλότητα του Ζακχαίου και των γενικότερα των ανθρώπων δεν αποτελεί εμπόδιο στην προσέγγιση τους από το Χριστό, γιατί αυτός είναι σκοπός του: να καλέσει τους αμαρτωλούς σε μετάνοια.