του Αριστείδη Βικέτου

Πηγή: Amen.gr

Αρχίζει τελικά το Σεπτέμβριο η αναστήλωση της ιστορικής Μονής  του Αποστόλου Ανδρέα, η οποία βρίσκεται στην κατεχόμενη χερσόνησο της Καρπασίας. Σχετική ανακοίνωση για την αναστήλωση της Μονής έγινε μετά την σημερινή συνάντηση του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου με το Μουφτή, Ταλίπ Αταλάϊ. Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος δήλωσε  ότι στόχος είναι να συντηρηθούν όλοι οι κατεχόμενοι ναοί. Ο Μουφτής δήλωσε ότι αμφότεροι καταβάλλουν προσπάθειες για να βοηθήσουν στο μέτρο των δυνάμεων τους τις διαπραγματεύσεις για την λύση του Κυπριακού.

Οι αναστηλωτικές και άλλες εργασίες στην Μονή θα γίνουν υπό την επίβλεψη της μικτής από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά της Κύπρου και με βάση τα σχέδια, τα οποία εκπονήθηκαν από καθηγητές, αρχιτέκτονες και μηχανικούς, του Πανεπιστημίου Πατρών.

Για την ίδρυση του φημισμένου Μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα η παράδοση φέρει τον Απόστολο Ανδρέα να έχει περάσει από το μέρος , όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή, τον 1ο αιώνα μ.Χ., όταν το καράβι με το οποίο ταξίδευε έμεινε αγκυροβολημένο για τρεις ημέρες σε παρακείμενο λιμανάκι λόγω νηνεμίας.  Εκεί ο Απόστολος δημιούργησε μια πηγή στο βράχο από όπου άρχισε να αναβλύζει άφθονο νερό, «που τρέχει από τότε στον λάκκο της Παλαιάς Εκκλησίας και από εκεί βγαίνει σαν Αγίασμα από βρύση κοντά στη θάλασσα» Αυτό θεράπευσε και το τυφλό παιδί του καπετάνιου του καραβιού, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, έκτισε στην ίδια τοποθεσία ναό αφιερωμένο στον πρωτόκλητο μαθητή του Χριστού.

Το 1103 μ.Χ. υπάρχει μια πρώτη μαρτυρία για την ονομασία του λιμενίσκου που βρίσκεται κοντά στο μοναστήρι, από τον Αγγλοσάξονα προσκυνητή Seawolf, ο οποίος το αποκαλεί «λιμανάκι του Αποστόλου Ανδρέα».  Η μαρτυρία θεωρείται σημαντική, αφού συνδέει το όνομα του Αποστόλου με την  Καρπασία από τα βυζαντινά χρόνια, ένδειξη ότι η παράδοση για τον Απόστολο Ανδρέα υπήρχε από τότε.

Σε παλαιούς χάρτες σημειώνεται και η ύπαρξη εκκλησίας στη θέση του σημερινού μοναστηριού, με την ονομασία Άγιος Ανδρέας (“Sando Andrea”).

Η ιστορία του μοναστηριού γίνεται ουσιαστικά γνωστή περίπου από το 1855 όταν ο παπά Ιωάννης Νικόλα Διάκου από το Ριζοκάρπασο άρχισε την οικοδόμηση του καινούργιου ναού, που εγκαινιάστηκε στις 15 Αυγούστου 1867 επί Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου. Ο παπά Ιωάννης θεωρείται ο κτήτορας του σημερινού μοναστηριού.

Από τα κτίσματα του πρώτου ναού δεν διασώζονται καθόλου ίχνη.  Στη θέση τους ανεγέρθηκε αρκετά χρόνια αργότερα – κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας τον 15ο αιώνα – ναός, που υπάρχει μέχρι σήμερα, όχι όμως και τα κτήρια που το περιέβαλλαν. Ο παλαιός αυτός ναός, που είναι γοτθικού ρυθμού, βρίσκεται τριάμισι μέτρα χαμηλότερα από το ιερό του καινούργιου (σημερινού) ναού και οι εισόδοί του είναι δυο πετρόκτιστες σκάλες.  Το σχήμα του είναι τετράγωνο και η πύλη του, που βρίσκεται στη νότια πλευρά, είναι πετρόκτιστη και αψιδόσχημη.

Ο καινούργιος ναός του μοναστηριού χρονολογείται στον 19ο αιώνα, με βάση επιγραφή όπου αναγράφεται η ημέρα των εγκαινίων του, 15 Αυγούστου 1867. Ο ναός είναι μονόκλιτος με καμαρόσχημη οροφή ενισχυμένη με έξι κτιστές ζώνες.  Η μεγάλη θύρα του ναού βρίσκεται στο νότιο τοίχο, ενώ στο βόρειο τοίχο υπάρχει δεύτερη θύρα με την επιγραφή της ημέρας των εγκαινίων του. Το εικονοστάσιο, που καλύπτει ολόκληρο το πλάτος και ύψος του καινούργιου ναού, είναι ξυλόγλυπτο και επίχρυσο, όμως άγνωστης χρονολογίας κατασκευής και άγνωστου τεχνίτη.  Ξυλόγλυπτοι είναι επίσης ο άμβωνας, ο θρόνος, καθώς και το κεντρικό προσκυνητάρι.  Στα δεξιά του τέμπλου υπάρχει επίσης ξυλόγλυπτο, επίχρυσο και καταστόλιστο προσκυνητάρι, στο οποίο βρίσκεται η προσκυνηματική εικόνα του Αποστόλου Ανδρέα.  Στο ναό φυλάγονται, μεταξύ άλλων, μερικές σχετικά παλαιές εικόνες του 19ου αιώνα, καθώς και μερικά κειμήλια της ίδιας εποχής.

Μεγάλος ευεργέτης της Μονής υπήρξε ο Αριστόδημος Γιαννακού Παπαπέτρος (1897-1967), ο οποίος στη διαθήκη του κληροδότησε στο Μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα όλη την περιουσία του, αξίας 50 χιλιάδων λιρών (το 1967), για την ανέγερση ξενώνων.  Η σωρός του τάφηκε στο χώρο της Μονής.