Διακόνου Επιφανίου Παπαντωνίου

Πρωτότυπο Κείμενο

Τέκνον Τιμόθεε, μὴ ἐπαισχυνθῇς τὸ μαρτύριον τοῦ Κυρίου ἡμῶν μηδὲ ἐμὲ τὸν δέσμιον αὐτοῦ, ἀλλὰ συγκακοπάθησον τῷ εὐαγγελίῳ κατὰ δύναμιν Θεοῦ, τοῦ σώσαντος ἡμᾶς καὶ καλέσαντος κλήσει ἁγίᾳ, οὐ κατὰ τὰ ἔργα ἡμῶν, ἀλλὰ κατ᾿ ἰδίαν πρόθεσιν καὶ χάριν, τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ πρὸ χρόνων αἰωνίων, φανερωθεῖσαν δὲ νῦν διὰ τῆς ἐπιφανείας τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καταργήσαντος μὲν τὸν θάνατον, φωτίσαντος δὲ ζωὴν καὶ ἀφθαρσίαν διὰ τοῦ εὐαγγελίου, εἰς ὃ ἐτέθην ἐγὼ κήρυξ καὶ ἀπόστολος καὶ διδάσκαλος ἐθνῶν. Δι᾿ ἣν αἰτίαν καὶ ταῦτα πάσχω, ἀλλ᾿ οὐκ ἐπαισχύνομαι· οἶδα γὰρ ᾧ πεπίστευκα, καὶ πέπεισμαι ὅτι δυνατός ἐστι τὴν παραθήκην μου φυλάξαι εἰς ἐκείνην τὴν ἡμέραν. Ὑποτύπωσιν ἔχε ὑγιαινόντων λόγων ὧν παρ᾿ ἐμοῦ ἤκουσας, ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ· τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον διὰ Πνεύματος ῾Αγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν. Οἶδας τοῦτο, ὅτι ἀπεστράφησάν με πάντες οἱ ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ, ὧν ἐστι Φύγελλος καὶ ῾Ερμογένης. Δῴη ἔλεος ὁ Κύριος τῷ ᾿Ονησιφόρου οἴκῳ, ὅτι πολλάκις με ἀνέψυξε καὶ τὴν ἅλυσίν μου οὐκ ἐπαισχύνθη, ἀλλὰ γενόμενος ἐν ῾Ρώμῃ σπουδαιότερον ἐζήτησέ με καὶ εὗρε· δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ· καὶ ὅσα ἐν ᾿Εφέσῳ διηκόνησε, βέλτιον σὺ γινώσκεις.

Νεοελληνική Απόδοση

Παιδί μου Τιμόθεε, να μην ντρέπεσαι, να ομολογείς τον Κύριό μας, ούτε να ντρέπεσαι για μένα, που είμαι φυλακισμένος για χάρη του. Να είσαι έτοιμος να κακοπαθήσεις μαζί μ’ εμένα για το κήρυγμα του ευαγγελίου, κι ο Θεός θα σου δώσει τη δύναμη. Εκείνος μας έσωσε και μας κάλεσε να γίνουμε λαός του, όχι εξαιτίας των έργων μας, αλλά γιατί ο ίδιος το θέλησε και μας έδωσε τη χάρη του δια του Ιησού Χριστού. Αυτή η χάρη είχε δοθεί προαιώνια, φανερώθηκε όμως τώρα με την εμφάνιση στη γη του σωτήρα μας Ιησού Χριστού, που με το ευαγγέλιο κατήργησε το θάνατο, κι έκα­νε να λάμψει η άφθαρτη ζωή. Αυτού του ευαγγελίου ορίστηκα να είμαι εγώ κήρυκας κι απόστολος και διδάσκαλος των εθνικών. Γι’ αυτό το λόγο υποφέρω αυτά τα δεινά. Δε δειλιάζω όμως, γιατί ξέρω σε ποιον έχω στηρίξει την πίστη μου. Και είμαι βέβαιος ότι αυτός έχει τη δύναμη να φυλάξει ως την ημέρα εκείνη ό,τι μου εμπιστεύτηκε. Να έχεις ως υπόδειγμα της ορθός διδασκαλίας όσα άκουσες από μένα. Να τα τηρείς με πίστη και αγάπη, που δίνει ο Ιησούς Χριστός. Την ορθή πίστη που σου εμπιστεύτηκε ο Θεός φύλαγέ την, με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος που κατοικεί μέσα μας. Το ξέρεις ότι με απαρνήθηκαν όλοι αυτοί που ήταν στην Ασία ανάμεσά τους κι ο Φύγελος κι ο Ερμογένης. Ο Κύριος ας δείξει το έλεός του στην οικογένεια του Ονησιφόρου, που με ανακούφισε πολ­λές φορές και δεν ντράπηκε για τη φυλάκισή μου, αλλά ήρθε στη Ρώμη, με αναζήτησε με πολλή επιμονή και με βρήκε. Ας δώσει ο Κύριος να βρει έλεος από το Θεό εκείνη την ημέρα! Kαι πόσες υπηρε­σίες μου πρόσφερε στην Έφεσο, εσύ το ξέρεις καλύτερα.

Σχολιασμός

Καθώς πλησιάζουμε προς τη μεγάλη εορτή της Χριστιανοσύνης και ετοιμαζόμαστε να εορτάσουμε την γέννηση του Θεανθρώπου, η Εκκλησία μέσα από τη υμνολογία και τα αγιογραφικά αναγνώσματα των εορτών και των Κυριακών, μας καλεί να εντρυφήσουμε και να κατανοήσουμε το λόγο του Θεού που σε κάθε χρονική στιγμή είναι επίκαιρος. Η σημερινή Κυριακή ΙΑ΄ Λουκά ή όπως αποκαλείτε Κυριακή των Προπατόρων, συμπίπτει φέτος με την εορτή του αγίου ιερομάρτυρος Ελευθερίου και της μητρός του Ανθίας, γι’ αυτό και το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας το οποίο συχνά διαβάζεται κατά τις μνήμες ιερομαρτύρων, προέρχεται από την Β’ προς Τιμόθεον Επιστολή.

Ο λόγος του αποστόλου Παύλου «Συγκακοπάθησον τω ευαγγελίω κατά δύναμιν Θεού», δεν αφορά μόνον τον μαθητή του επίσκοπο Εφέσου Τιμόθεο, προς τον οποίο τον απευθύνει. Αφορά και σε όλους εκείνους τους μαθητές του Χριστού που ανά τους αιώνες τώρα ακολουθούν την κλήση του Θεού και συγκακοπαθούν με τον απόστολο Παύλο χάρη του Ευαγγελίου με τη δύναμη του Θεού. Ένας από αυτούς είναι και ο εορταζόμενος σήμερα άγιος Ελευθέριος. Θα ήταν σκόπιμο ν’ αναφερθούμε με λίγα λόγια στη ζωή του μεγάλου αυτού Aγίου. Ο Άγιος Ελευθέριος γεννήθηκε τον 2o αιώνα μ.Χ., επί αυτοκρατορίας των Κομμόδου και Σεπτίνου Σεβήρου. Ορφανός από πατέρα λίγο καιρό μετά τη γέννηση του, ανατράφηκε σύμφωνα με τις επιταγές του Ευαγγελίου από την ευσεβέστατη και φιλάνθρωπη μητέρα του Ανθία. Διακαής πόθος της Ανθίας ήταν να επισκεφτεί τη Ρώμη, που τα χώματά της είχαν βαφτεί με το αίμα των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κάποτε λοιπόν αποφάσισε και πήγε. Μαζί πήρε και το νεαρό γιό της Ελευθέριο. Ο επίσκοπος Ρώμης, όταν είδε τον Ελευθέριο εκτιμώντας την πολλή νοημοσύνη του, τη θερμή πίστη και το αγνό ήθος του, τον έλαβε υπό την προστασία του. Μετά από λίγα χρόνια στη ηλικία των 15 ετών τον χειροτόνησε διάκονο και έπειτα από 2 χρόνια ιερέα. Από τη θέση αυτή ο Ελευθέριος αγωνίστηκε με ζήλο για τη διδαχή του ποιμνίου του, και σε έργα φιλανθρωπίας. Γι’ αυτό και το έτος 182 μ. Χ., με κοινή ψήφο κλήρου και λαού, -εικοσαετής στη ηλικία- ανήλθε στον επισκοπικό θρόνο της Ρώμης. Στο ερώτημα -γιατί χειροτονήθηκε τόσο μικρός; δίνει απάντηση ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο οποίος γράφει σε υποσημείωση του Συναξαριστού του: «Ας μη θαυμάζει κανείς ότι αυτός ο ;Aγιος χειροτονήθηκε σε ηλικία αντίθετη με τους ιερούς κανόνες της 6ης Οικ. Συνόδου και της τοπικής Συνόδου της Νεοκαισαρείας, οι οποίοι ορίζουν ότι ο διάκονος χειροτονείται στη ηλικία των 25 χρόνων, ο πρεσβύτερος στα 30 και ο επίσκοπος πάνω από 30. Αυτό έγινε γιατί ο άγιος Ελευθέριος έζησε πριν ακόμη γίνουν οι παραπάνω κανόνες, οι οποίοι έγιναν αργότερα». Η χειροτονία του Aγίου Ελευθερίου, όπως γράφει κάποιος βιογράφος του, έγινε « κατ’ οικονομίαν» Θεού, λόγω των μεγάλων αρετών και της σοφίας του με την οποία προσείλκυε στον Χριστό τους ειδωλολάτρες. Η γλυκύτητα του λόγου του, που επιβεβαιωνόταν με τα πολλά θαύματα του, έκανε αυτούς που βρίσκονταν στην πλάνη να ασπαστούν την χριστιανική αλήθεια. Η φήμη της αρετής του έφτασε μέχρι τη Βρετανία. Έτσι, ο βασιλιάς αυτής Λούκιος έγραψε επιστολή στον Ελευθέριο και του δήλωνε ότι αυτός και ο λαός του επιθυμούσαν να γίνουν χριστιανοί. Ο Ελευθέριος αμέσως ανταποκρίθηκε, στέλνοντας δύο εκπαιδευμένους στην πίστη άνδρες, που κατήχησαν και βάπτισαν χριστιανούς τον Λούκιο με το λαό του. Όταν ο Σεπτίμιος Σεβήρος εξήγειρε διωγμό κατά των χριστιανών, ο Ελευθέριος τον έλεγξε θαρραλέα. Τότε διατάχθηκε ο μαρτυρικός θάνατός του, μαζί με τη μητέρα του Ανθία.

Ο Χριστός μας καλεί στο έργο της Εκκλησίας

Η πρώτη κλήση που απηύθυνε ο Χριστός στο Άγιο Ελευθέριο ήταν να πιστέψει σ’ αυτόν. Και ο Άγιος την αποδέχθηκε, παρότι γνώριζε ότι το να είσαι χριστιανός, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η δεύτερη, ήταν να γίνει διάκονος του κι οικονόμος των μυστηρίων του, ποιμένας των λογικών προβάτων και κήρυκας του ευαγγελίου του. Και την αποδέχθηκε και αυτήν, παρότι γνώριζε ότι είναι βαρύ το φορτίο που αναλάμβανε και στενή η οδός την οποία θα βάδιζε. Η τρίτη κλήση, ήταν αυτή του μαρτυρίου, που σήμαινε την ολοκληρωτική θυσία του εαυτού του χάριν της πίστης στον Χριστό και της ομολογίας της. Κι αυτήν όμως ακόμη την αποδέχθηκε, συγκακοπαθώντας κατά την προτροπή του αποστόλου Παύλου, όχι μόνο «μέχρι δεσμών και φυλακής», αλλά και μέχρι θανάτου, χάριν «του σώσαντος ημάς και καλέσαντος κλήσει αγία».

Είναι δύσκολο να προσεγγίσει κανείς μία αγία και πιστή ψυχή για να την αναλύσει. Ο Άγιος δεν μπαίνει κάτω από το φακό της επιστήμης και της ψυχαναλυτικής παρατήρησης, γιατί ξεφεύγει από τα όριά της. Για τον κοσμικό άνθρωπο η ζωή του Αγίου είναι παράλογη, μωρή. Είναι η «μωρία» του Ευαγγελίου και του κηρύγματος του Σταυρού, που είναι η σοφία η αληθινή που ξεπερνά την ανθρώπινη σοφία και τα κριτήριά της. Η πίστη του Απ. Παύλου θα κάνη τον Φήστο να ξεφωνίσει μέσα σε μία επίσημη σύναξη, «μαίνη, Παύλε τα πολλά σε γράμματα εις μανίαν περιτρέπει» (Πραξ. κστ’ 24). Πως μπορεί να μη κριθή παραλογισμένος ο πιστός όταν μπροστά σ’ έναν κόσμο που σπαταλάται στις ηδονές, αυτός εγκρατεύεται; Σ΄ ένα κόσμο που πλουτίζει με κάθε θεμιτό και αθέμιτο τρόπο, αυτός τη ίδια στιγμή θεληματικά να πτωχεύει; Σ΄ ένα κόσμο που με κάθε τρόπο αρπάζει και αδικεί και ποδοπατεί για να ζήσει, όταν αυτός ταυτόχρονα αυτός προσφέρει τη ζωή του και αναλώνεται και πεθαίνει κάθε μέρα και γίνεται μάρτυς συνειδήσεως και μάρτυς αίματος; Ο Άγιος Ελευθέριος έζησε σε μια εποχή διωγμών και σ’ αυτή την εποχή χρειαζόταν μεγαλύτερο σθένος, βαθύτερη πίστη και οι ενέργειες του έπρεπε να είναι συντονισμένες, ώστε να μπορεί να προλαμβάνει και τους κάπως ολιγόπιστους από το ποίμνιο του, ώστε να μη φανούν ολιγόψυχοι, οι οποίοι θα εμπόδιζαν την έκφραση της πίστης μπροστά στη πίεση των διωκτών.

Παραδείγματα καλής διαγωγής από τον Απόστολο Παύλο

Ο Απόστολος Παύλος, όχι ως κακούργος, αλλά «δέσμιος ων» για χάρη του εσταυρωμένου Κυρίου, διδάσκει τον επίσκοπο Τιμόθεο να μην ντρέπεται τον Σταυρό που υπέμεινε ο Χριστός, και πολύ περισσότερο να υπομένει τα δεσμά. Γιατί όποιος ντρέπεται αυτά που υπέμεινε ο Κύριος, ντρέπεται και εκείνον που σταυρώθηκε. «Μην χάσεις το θάρρος σου εξ αιτίας των παθημάτων μου», του λέει, γιατί «όσα υπομένω, τα υπομένω για τη διδασκαλία των Εθνών» (στ.11). Είναι πεπεισμένος, ότι αυτός στον οποίο έχει πιστέψει είναι δυνατός να φυλάξει την παρακαταθήκη του μέχρι εκείνη την μέρα. Και παρακαταθήκη εδώ δεν εννοεί τίποτα άλλο από τη πίστη, το κήρυγμα, τους πιστούς που ο Θεός εμπιστεύτηκε σ’ αυτόν, ή το αντίθετο δηλ. αυτούς που ο Απόστολος Παύλος άφησε στα χέρια του Θεού, κατά τη διάρκεια της φυλάκισης του, προσπαθώντας μέσω των επιστολών του να τους δώσει παρηγοριά και νουθεσίες πατρικές. Η διαφύλαξη αυτής της παρακαταθήκης τονίζει, επιτελείται και είναι έργο του αγίου Πνεύματος το οποίο κατοικεί μέσα μας. Πιο κάτω στην επιστολή, βλέπουμε τον Απ. Παύλο να προσεύχεται για τον κεκοιμημένο Ονησιφόρο, ο οποίος πολλές φορές τον βοήθησε, τον αναζήτησε στη φυλακή, σ’ αντίθεση με άλλους οι οποίοι τον απαρνήθηκαν και κράτησαν απόσταση από τη δοκιμασία του: «Ας δώσει ο Κύριος να βρει έλεος από το Θεό εκείνη την ημέρα» (στ. 18). Στην συνάφεια της συγκεκριμένης επιστολής, η φράση «εκείνη τη ημέρα», που σημαίνει την Κρίση, συνδέεται με όποιον φεύγει από αυτόν τον κόσμο, διότι ο Παύλος λέει για τον εαυτό του: «έφτασε ο καιρός να φύγω απ’ αυτό τον κόσμο … θα με ανταμείψει ο Κύριος εκείνη την ημέρα, ο δίκαιος κριτής» (Β΄ Τιμ. 4΄ 6-8). Ο Ονησιφόρος έχει πεθάνει και το γεγονός αυτό διαφαίνεται από τον διαχωρισμό του από την οικογένειά του: «Ο Κύριος ας δείξει το έλεός του στην οικογένεια του Ονησιφόρου» (στ. 16), ενώ στο τέλος της επιστολής, ξανά αναφέρει την οικογένεια μόνη: «Χαιρέτησέ μου την Πρίσκιλα και τον Ακύλα, και την οικογένεια του Ονησιφόρου»(Β΄ Τιμ. 4΄στ. 19)

Το σημερινό αποστολικό κείμενο σε συνάφεια και με τον εορταζόμενο Άγιο Ελευθέριο, ο οποίος υπέστη σωρεία δοκιμασιών και μαρτυρίων, μας διδάσκει ότι το μυστικό της αντοχής στα μαρτύρια και γενικότερα στο πόνο, είναι η εσωτερική, η ψυχική ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Ο Άγιος Ελευθέριος αυτά τα είχε νιώσει και τα είχε βαθειά μέσα του. Ζούσε ο Χριστός μέσα του και ζούσε αυτός για τον Ιησού Χριστό. Στις μέρες μας που όλοι μας σαν κοινωνία, δοκιμαζόμαστε από ποικίλες δυσκολίες πάσης φύσεως, το παράδειγμα του Αγίου Ελευθερίου που πρόσφερε απλόχερα τη βοήθεια του στον πάσχοντα συνάνθρωπο του, είτε με τη ελεημοσύνη, είτε ενδυναμώνοντας τον μ ένα παρηγορητικό λόγο πίστης και ελπίδας, να είναι για μας πυξίδα στη ζωή μας, για να καταστούμε «κοινωνοί του ελέους του Θεού εν εκείνη τη ημέρα». Αμήν.