Διακόνου Επιφανίου Παπαντωνίου

Πρωτότυπο Κείμενο

Εἶπεν ὁ Κύριος· καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως. Καὶ εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; Καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τοὺς ἀγαπῶντας αὐτοὺς ἀγαπῶσι. Καὶ ἐὰν ἀγαθοποιῆτε τοὺς ἀγαθοποιοῦντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; Καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τὸ αὐτὸ ποιοῦσι. Καὶ ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; Καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα. Πλὴν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε καὶ δανείζετε μηδὲν ἀπελπίζοντες, καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς, καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς. Γίνεσθε οὖν οἰκτίρμονες, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί.

Νεοελληνική Απόδοση

Είπε ο Κύριος: «Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ’ αυτούς. Γιατί, αν αγαπάτε αυτούς που σας αγαπούν, ποια εύνοια περιμένετε από το Θεό; Αφού και οι αμαρτωλοί αγαπούν αυτούς που τους αγαπούν. Κι αν κάνετε καλό σ’ αυτούς που σας κάνουν καλό, ποια εύνοια περιμένετε από το Θεό; Και οι αμαρτωλοί το ίδιο κάνουν. Αν δανείζετε σ’ όσους ελπίζετε να σας τα επιστρέψουν, ποια εύνοια περιμένετε από το Θεό; Και οι αμαρτωλοί δανείζουν στους ομοίους τους για να τα πάρουν πίσω. Αντίθετα, εσείς ν’ αγαπάτε τους εχθρούς σας, να κάνετε το καλό και να δανείζετε, χωρίς να περιμένετε να πάρετε πίσω τίποτα. Έτσι, ο Θεός, που είναι καλός ακόμα και με τους αχάριστους και τους κακούς, θα σας ανταμείψει με το παραπάνω και θα σας κάνει παιδιά του. Να είστε λοιπόν σπλαχνικοί, όπως σπλαχνικός είναι κι ο Θεός Πατέρας σας».

Σχολιασμός

Η σημερινή Κυριακή είναι η δεύτερη κατά σειρά στον λειτουργικό κύκλο της Εκκλησίας κατά την οποία διαβάζονται Ευαγγελικές περικοπές από το κατά Λουκάν ιερό Ευαγγέλιο.

Το σημερινό ανάγνωσμα μικρό σε έκταση ταυτοχρόνως όμως με βαθιά μηνύματα, αποτελεί απόσπασμα από την επί του Όρους ομιλία του Ιησού Χριστού, όπου ο Κύριος αναπτύσσει αυτό που οι πατέρες στην συνέχεια ονόμασαν «χρυσό κανόνα» της χριστιανικής ζωής. Τα λόγια αυτά του Χριστού, μοιάζουν σαν μια γροθιά στην ανθρώπινη φύση του ανθρώπου, ακούγονται σχεδόν εξωπραγματικά, έχουν να κάνουν μ’ ένα άνθρωπο ο οποίος είναι πέρα και πάνω από τις ίδιες του τις αδυναμίες. «Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ΄ αυτούς». Μια τέτοια στάση δεν είναι απλώς ένας κανόνας καλής εξωτερικής και τυπικής συμπεριφοράς, ένα απλό πλαίσιο, αλλά στάση ζωής. Όπως προείπεν ο Προφήτης Ησαίας ότι «λόγον συντετμημένον δώσει Κύριος επί της γης», πράγματι σε αυτόν τον ένα και σύντομο λόγο συμπεριλαμβάνεται κάθε αρετή, κάθε εντολή, σχεδόν κάθε καλή πράξη και γνώμη. Γι’ αυτό και κατά τον Ευαγγελιστή Ματθαίον, αφού προέταξε αυτό ο Κύριος, πρόσθεσε «ούτος γαρ εστίν ο νόμος και οι προφήται» κεφ ζ,12. Πράγματι, σε άλλο σημείο συγκεφαλαιώνοντας, είπε πώς σε δύο εντολές, στην αγάπη προς τον Θεόν και προς τον πλησίον «κρέμονται όλος ο νόμος και οι προφήται».

Δυστυχώς όπως πολύ συχνά συμβαίνει, οι άνθρωποι εκλαμβάνουν την διδασκαλία του Χριστού και την παραποιούν προσαρμόζοντάς την στα δικά τους μέτρα και προς ίδιο προσωπικό όφελος. Οι άνθρωποι δεν μπορούν; ή δεν θέλουν θα λέγαμε καλύτερα να δουν το βάθος και το μεγαλείο των λόγων του Κυρίου και κάνουν πνευματικές εκπτώσεις και συμβιβασμούς, πολλές φορές αντιστρέφοντας πλήρως το ευαγγελικό μήνυμα.  

Κάτι ανάλογο συνέβη και εδώ με τον «χρυσό κανόνα». Οι περισσότεροι τον ερμηνεύουν κατά τρόπον ωφελιμιστικό. Εάν θέλουμε να μας αγαπούν, να μας εκτιμούν και να μας εξυπηρετούν οι άλλοι, και εμείς οφείλουμε να πράττουμε το ίδιο. Όμως αυτή η αντίληψη προδίδει έλλειψη αγάπης και φανερώνει υπολογιστικό και χρησιμοθηρικό χαρακτήρα στις συμπεριφορές των ανθρώπων, εφ’ όσον εισάγει το κριτήριο της συναλλαγής και της αναμονής ανταποδώσεως.

Όμως, ο Κύριος σαφώς δεν εννοεί κάτι τέτοιο. Και αυτό φαίνεται στην συνέχεια του ιερού Ευαγγελίου όπου, αφού διετύπωσε τον «χρυσό κανόνα», έρχεται και εξηγεί το νόημά του και τον τρόπο εφαρμογής του με συγκεκριμένα παραδείγματα. «Και αν αγαπάτε αυτούς που σας αγαπούν, και αν αγαθοποιείτε σε όσους σας ανταποδίδουν το αγαθό, και αν δανείζετε σε όσους προσμένετε να σας ανταποδώσουν τα ίσα, τι το ιδιαίτερο κάνετε και ποιά χάρη περιμένετε να λάβετε από τον Θεόν; Και οι αμαρτωλοί άνθρωποι τα ίδια πράττουν».    

Έτσι λοιπόν ο Χριστός διασαφηνίζει ότι ο «χρυσός κανόνας» συμπεριφοράς δεν σημαίνει ανταποδοτικότητα ή προσμονή προσωπικής ωφελείας, αλλά κάτι πολύ ανώτερο και διαφορετικό από τα συνηθισμένα ανθρώπινα μέτρα. Και εξηγεί ο Χριστός τι εννοεί στην συνέχεια: «πλην αγαπάτε τους εχθρούς υμών και αγαθοποιείτε και δανείζετε μηδέν απελπίζοντες διότι έσται ο μισθός υμών πολύς και έσεσθε υιοί του υψίστου».  

Εάν πράττουμε και ενεργούμε όπως οι πολλοί άνθρωποι, δεν κάνουμε κάτι το ιδιαίτερο η διαφορετικό ώστε να αναμένουμε την χάριν του Θεού. Όταν όμως η εκδήλωση της αγάπης μας ξεπερνά το συνηθισμένο και ωφελιμιστικό κίνητρο, τότε είναι αξιέπαινη και ευρίσκει χάριν ενώπιον του Θεού. Τέτοιου είδους συμπεριφορές και πράξεις αγάπης προσιδιάζουν στους χριστιανούς, διότι αυτοί ως τέκνα του Υψίστου ομοιάζουν σε Αυτόν, καθώς και ο Θεός φανερώνεται «χρηστός επί τους αχαρίστους και πονηρούς». Αυτό αποτελεί και το βαθύτερο νόημα των λόγων του Χριστού.            

Για μία ακόμη φορά, ο Κύριος μας καλεί να υπερβούμε τα όριά μας, να ξεπεράσουμε τον εγωισμό και το στενό υπολογιστικό συμφέρον, και να επιδείξουμε ανωτέρα πνευματική συμπεριφορά, σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Μία τέτοια συμπεριφορά προϋποθέτει να μπορούμε να αγαπούμε με τρόπο γνήσιο και θυσιαστικό ακόμη και τους εχθρούς μας, ακόμη και εκείνους τους δύστροπους χαρακτήρες που μας δυσκολεύουν την καθημερινότητά μας, ακόμη και να υπομείνουμε κάποια αδικία εις βάρος μας.  

Ο Κύριος μας ζητεί να επιδείξουμε αληθινή αγάπη και γνήσιο ενδιαφέρον για τους άλλους, μιμητές γενόμενοι του Θεού. «Γίνεσθε ουν οικτίρμονες, καθώς και ο πατήρ υμών οικτίρμων εστι».

© αποσπάσματα από κείμενο του Αρχιμανδρίτη Κυρίλλου (Κεφαλόπουλου)