«Ιδού καιρός ευπρόσδεκτος, 
ιδού καιρός μετανοίας 
αποθώμεθα τα έργα του σκότους 
και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός…» 
(Ιδιόμελον των Αποστίχων Εσπερινού Κυριακής της Τυρινής)

Αν πάντοτε ο χρόνος είχε μια ιδιαίτερη σημασία για τον άνθρωπο, κάτω από τη χριστιανική σκοπιά αποκτά ασύγκριτα μεγαλύτερη αξία. Ο χρόνος πλέον είναι ιερός. Αγιάστηκε, επειδή στον ιστορικό χρόνο εισήλθε με την ενανθρώπησή Του και έζησε ο ίδιος ο Θεάνθρωπος Κύριός μας. Η έλευση του Χριστού στον κόσμο δηλοποιεί ότι «ήλθε το πλήρωμα του χρόνου» (Γαλ. 4,4) ότι «πεπλήρωται ο καιρός και ήγγικεν η βασιλεία του Θεού» (Μαρκ. 1,5).[…]

Η ιερότητα του χρόνου πιστοποιείται και από την καθημερινή εκκλησιαστική μας ζωή. Η Εκκλησία αγιάζει τον ιστορικό χρόνο, τον μεταμορφώνει. Ο φυσικός χρόνος γίνεται λειτουργικός χρόνος. Η Εκκλησία ανά πάσα στιγμή συνδέει τον χρόνο της ανθρώπινης ζωής με το μυστήριο της σωτηρίας. Καθιστά το γεγονός της σωτηρίας πάντοτε επίκαιρο, παρόν στον ιστορικό χρόνο.

Οι σκέψεις αυτές μας βοηθούν να κατανοήσουμε πληρέστερα τα λόγια του Ιδιόμελου των Αποστίχων που ακούσαμε πριν από λίγο: 
«Ιδού καιρός ευπρόσδεκτος, 
ιδού καιρός μετανοίας 
αποθώμεθα τα έργα του σκότους 
και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός…»

Βρισκόμαστε απόψε στο κατώφλι της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, της ιερότερης χρονικής περιόδου του εκκλησιαστικού έτους. Και ο ι.υμνογράφος παίρνει τα λόγια του αποστόλου Παύλου (Β’ Κορ. 6,2: «Ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού νυν ημέρα σωτηρίας» Ρωμ. 13,12: «Αποθώμεθα ουν τα έργα του σκότους και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός») και τα εφαρμόζει στην ιερή αυτή περίοδο, που από αύριο ανοίγει τις πύλες της.

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στην οποία για μια ακόμη φορά μάς εισάγει η Εκκλησία μας, είναι ο ευπρόσδεκτος καιρός και ο καιρός της μετανοίας. Και κατά την περίοδο αυτή οι χριστιανοί καλούμαστε να «πετάξουμε από πάνω μας τα έργα του σκότους και να ντυθούμε τα όπλα του φωτός».

Πρώτ’ απ’ όλα, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι καιρός ευπρόσδεκτος. Ευπρόσδεκτος σημαίνει κατάλληλος, ενδεδειγμένος. Και ευπρόσδεκτος καιρός, όπως τον εννοεί ο απόστολος Παύλος, είναι ο καιρός της χάριτος, ο καιρός κατά τον οποίο μάς δέχεται ο Θεός, μας εισακούει και μάς σώζει. Είναι ο χρόνος στη διάρκεια του οποίου ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αγωνιστεί για να επιτύχει τη σωτηρία του.

Και ο χρόνος αυτός που άρχισε με την έλευση του Χριστού μας στον κόσμο, την απολύτρωση των ανθρώπων δια του σταυρού και της Αναστάσεώς Του και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος φτάνει μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία Του. Ενώ ο χρόνος μετά την ένδοξη επάνοδο του Κυρίου είναι ο καιρός της κρίσεως και της ανταποδόσεως.[…]

Ευπρόσδεκτος καιρός, λοιπόν, ο χρόνος μέχρι την ένδοξη επάνοδο του Κυρίου μας. 
Ευπρόσδεκτος καιρός ο χρόνος της επίγειας ζωής κάθε ανθρώπου. 
Ευπρόσδεκτος καιρός, τέλος, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Αν ολόκληρο τον χρόνο οι πιστοί αγωνιζόμαστε τον καλόν αγώνα της πίστεως, πολύ περισσότερο οφείλουμε ν’ αγωνιστούμε αυτή την ιερή περίοδο.

Αν πάντοτε έχουμε χρέος «μετά φόβου και τρόμου», καθώς συνιστά ο Απόστολος (Φιλ. 2, 12), να εργαζόμαστε τη σωτηρία μας, ακόμη προσεκτικότερα, με μεγαλύτερο ζήλο θα πρέπει να το κάνουμε τώρα την Τεσσαρακοστή.

Αυτό ακριβώς μάς επεσήμαναν οι θεσπέσιοι ύμνοι του Όρθρου σήμερα το πρωί: 
«Το στάδιον των αρετών ηνέωκται, 
οι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε, 
αναζωσάμενοι τον καλόν της νηστείας αγώνα, 
οι γαρ νομίμως αθλούντες, 
δικαίως στεφανούνται…»

Στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή όμως ο υμνογράφος αποδίδει και έναν άλλο χαρακτηρισμό. Την ονομάζει καιρόν μετανοίας, κατάλληλο δηλαδή χρόνο για μετάνοια. Για να εννοήσουμε καλύτερα τον χαρακτηρισμό αυτό της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως περιόδου μετανοίας, είναι ανάγκη να προσδιορίσουμε τι ακριβώς σημαίνει μετάνοια.

Ο Θεός καλεί τους ανθρώπους, όλους μας, να έρθουμε σε κοινωνία μαζί Του. Όμως οι άνθρωποι είμαστε αμαρτωλοί. Φέρουμε μέσα μας τη ροπή προς την αμαρτία. Ενδίδουμε συχνά στις προκλήσεις της. Αιχμαλωτιζόμαστε εκούσια στο ζυγό των αμαρτωλών παθών. Καταπατούμε το θέλημα του Θεού.

Η απάντησή μας, λοιπόν, στην πρόσκληση του Θεού προϋποθέτει στην αρχή μια μεταστροφή και στη συνέχεια, σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, μια στάση μετάνοιας.

Μετάνοια επομένως σημαίνει ότι απομακρύνεται κανείς απ’ ό,τι είναι κακό και στρέφεται προς τον Θεό. Αυτό ακριβώς προσδιορίζει την ουσία της μεταστροφής, η οποία συνεπάγεται αλλαγή συμπεριφοράς, νέο προσανατολισμό όλης της ζωής και της διαγωγής μας.

Αυτό φαίνεται στη σημασία που προσδίδει η Αγία Γραφή στα ρήματα μετανοώ και επιστρέφω, τα οποία χρησιμοποιεί συχνά. Το ρήμα μετανοώ εκφράζει κυρίως την εσωτερική μεταστροφή, την αλλαγή του νου και φρονήματος, ενώ το ρήμα επιστρέφω δηλώνει περισσότερο μιαν αλλαγή στην πρακτική συμπεριφορά.

Τι ακριβώς σημαίνει μετάνοια μάς επιτρέπει να εννοήσουμε κι ένας θαυμάσιος ορισμός του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος που συναντούμε στον 5ο λόγο του: 
«Μετάνοιά εστιν ανάκλησις Βαπτίσματος 
Μετάνοιά εστι συνθήκη προς Θεόν δευτέρου βίου… 
Μετάνοιά εστι συνειδότος καθαρισμός».

Δηλαδή: «Μετάνοια είναι η επιστροφή στην καθαρότητα και τη χάρη που είχαμε κατά την ώρα του Βαπτίσματός μας. Μετάνοια είναι μια νέα συνθήκη με τον Θεό για έναν καινούριο τρόπο ζωής. Μετάνοια είναι ο καθαρισμός της συνειδήσεώς μας.»

Η μετάνοια αποτελεί το θεμέλιο της χριστιανικής ζωής. Είναι στάση ζωής. Αγκαλιάζει ολόκληρο τον επί γης βίο μας. Αρδεύει καθημερινά την καρδιά μας.

Η μετάνοια είναι ένα κατ’ εξοχήν δυναμικό γεγονός. Είναι κατάσταση και όχι στιγμιαίο φαινόμενο. Οι χριστιανοί οφείλουμε να ζούμε εν μετανοία.

Αν η μετάνοια θα πρέπει να σφραγίζει ολόκληρη τη ζωή μας, πολύ περισσότερο οφείλουμε να τη βιώνουμε την ιερή περίοδο της Τεσσαρακοστής στην οποία μάς εισάγει ο αποψινός Εσπερινός.

Η Τεσσαρακοστή είναι πράγματι καιρός μετανοίας. Αποβλέπει στο να μάς προετοιμάσει πνευματικά για να συμμετάσχουμε αξίως στον εορτασμό του Πάθους και της Αναστάσεως του Κυρίου μας. Και για να γίνει αυτό, οφείλουμε να ακολουθήσουμε το μονοπάτι της μετανοίας, που σημαίνει αλλαγή νου, βαθιά ανακαίνιση, γνήσια μεταστροφή. Μεταβολή εσωτερική, αλλά και επιστροφή πραγματική. Στον Θεό και το Ευαγγέλιό Του. Στη ζωή που Εκείνος εμπνέει και που μπορούμε να ζήσουμε μόνο μέσα στην Εκκλησία Του, στην κοινωνία και την ενότητα όλων των λυτρωμένων τέκνων του Θεού.[…]

Αδελφοί μου, 
«Έφθασε καιρός, ή των πνευματικών αγώνων αρχή…»! Είναι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ο ευπρόσδεκτος καιρός, ο καιρός μετανοίας, που για μια ακόμη φορά μάς χαρίζει η αγάπη του Θεού. 
Ας τον υποδεχτούμε με χαρά και ας τον αξιοποιήσουμε φιλότιμα. 
Ας μάς αξιώσει ο Κύριος με τις πρεσβείες της παναγίας Μητέρας Του και τις μεσιτείες πάντων των Αγίων, 
«τον αγώνα τον καλόν αγωνίσασθαι, 
τον δρόμον της νηστείας εκτελέσαι, 
την πίστιν αδιαίρετον τηρήσαι, 
τας κεφαλάς των αοράτων δρακόντων συνθλάσαι, 
νικητάς τε της αμαρτίας αναφανήναι 
και ακατακρίτως φθάσαι προσκυνήσαι 
και την αγίαν Ανάστασιν».

Από το βιβλίο
«Στο κατώφλι της Μεγάλης Τεσσαρακοστής-
Λειτουργικά και κατανυκτικά κείμενα»
Αρχιμ. Συμεών Κούτσα, νυν Μητροπολίτου Νέας Σμύρνης
Εκδ. Αποστολική Διακονία