Πανιερωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασιλείου

Οἱ νέοι σήμερα σέ ὅλη τήν Εὐρώπη ζοῦν ἔντονα τά σημεῖα τῆς παρακμῆς τοῦ πνευματικοῦ σκέλους τοῦ πολιτισμοῦ καί βιώνουν τόν ἀγώνα καί τήν ἀγωνία πού συνεπάγεται ἡ παρουσία τόσων προβλημάτων στή ζωή τους. Εἰδικότερα, οἱ νέοι της Πατρίδας μας καί γενικότερα τοῦ ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ἐπιπρόσθετα πρός τά κοινωνικό-πολιτικά προβλήματα, ζοῦν ἔντονα καί τά ποικίλα ἐθνικά προβλήματα, τά ὁποῖα δημιουργοῦν ἀβεβαιότητα γιά τό μέλλον. Ἐξ ἄλλου, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πάντοτε ἐπιδεικνύει ἐνδιαφέρον γιά τά ἐθνικά καί κοινωνικά προβλήματα, ἰδιαίτερα ὅταν αὐτά ἀπειλοῦν τήν ἐθνική ἀκεραιότητα, τόσο τή γεωγραφική, ὅσο καί τήν πνευματική, γιατί ἡ τύχη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ταυτισμένη μέ τήν τύχη τοῦ Ἔθνους.

Σύγχρονα ἐθνικά προβλήματα.

Πράγματι, τό ἑλληνικό ἔθνος ἀντιμετωπίζει σοβαρούς ἐθνικούς κινδύνους, οἱ ὁποῖοι ἀπειλοῦν τήν ἐθνική καί γεωγραφική του ἀκεραιότητα, ἀλλά καί ἐξωτερικές προκλήσεις ἀπό ἄλλα πρότυπα ζωῆς, τά ἀμερικανικά καί τά εὐρωπαϊκά, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν σέ προοδευτική ἐσωτερική διάβρωση τῶν ἀξιῶν ἐκείνων πού στήριξαν καί διέσωσαν τή φυσική του ὕπαρξη.

Μία σύντομη ἀναφορά θά μᾶς δώσει πανοραματική θέα τῆς πραγματικῆς διαστάσεως τῶν ἐθνικῶν προβλημάτων. Ἡ 29η Μαΐου εἶναι ἡ θλιβερή ἐπέτειος τῆς πτώσεως τῆς Βασιλεύουσας τοῦ ἑλληνικοῦ γένους, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τό 1453. Παρά τήν ἀνάκτηση ὁρισμένων ἐδαφῶν μέ τήν ἐπανάσταση τοῦ 1821 καί τή δημιουργία τοῦ ἑλλαδικοῦ Κράτους, οἱ ἐθνικές καταστροφές συνεχίζουν νά εἶναι στήν ἡμερήσια διάταξη ἀκόμα καί στόν εἰκοστό αἰώνα. Δυό ἀπό τίς πλέον ὀδυνηρές εἶναι ἐκεῖνες τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς καί γενοκτονίας τοῦ 1922 καθώς καί τῆς τουρκικῆς εἰσβολῆς στήν Κύπρο τοῦ 1974. Μέ τήν πρώτη σφαγιάσθηκε καί ἐκδιώχθηκε ὁ ἑλληνικός χριστιανικός πληθυσμός τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τῆς Θράκης καί συνεχίσθηκε καί ὁλοκληρώθηκε μέ τή σταδιακή καί συστηματική ἐκδίωξη τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μέ τή δεύτερη ἐκδιώχθηκε ὁ Κυπριακός Ἑλληνισμός ἀπό τίς πατρογονικές του ἑστίες καί καταβάλλεται συστηματική προσπάθεια ἐκτουρκοποιήσεως τῶν χώρων ἐκείνων, ὅπου ἐπί σειρά αἰώνων ἀναπτύχθηκε ὁ ἑλληνικός πολιτισμός καί ἡ χριστιανική παράδοση.

Τά γεγονότα αὐτά μᾶς ὁδηγοῦν στήν ὀδυνηρή διαπίστωση τῆς συνεχοῦς συρρικνώσεως τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἄν προστεθεῖ μάλιστα καί ὁ βίαιος ξεριζωμός τῶν Ἑλλήνων τῶν χωρῶν τῆς λεκάνης τῆς Μεσογείου. Αὐτές οἱ ἱστορικές διαπιστώσεις φανερώνουν, ὅτι ὁ Μουσουλμανισμός ἐν γένει συνιστᾶ τόν ἐξωτερικό ἐθνικό κίνδυνο, γιατί καθίσταται ἀντιμέτωπος τόσο μέ τίς ἐθνικές ἑλληνικές μας καταβολές, ὅσο καί μέ τή θρησκευτική μας χριστιανική πίστη. Ὁ κίνδυνος τῆς περαιτέρω συρρικνώσεως συνεχίζει νά ἐπικρέμαται ἕνεκα τῶν βλέψεων τῆς Τουρκίας στό χῶρο τῶν ἑλληνικῶν Νησιῶν τοῦ Αἰγαίου, ἤ τῶν ἐπεκτατικῶν της ἐπιδιώξεων στίς Βαλκανικές χῶρες, χρησιμοποιώντας προγεφυρώματα τίς ἐκεῖ Μουσουλμανικές μειονότητες. Δηλαδή ἀκολουθεῖται ἡ ἴδια πολιτική καί στρατηγική, ἡ ὁποία ἐφαρμόσθηκε γιά τήν Κύπρο, εἴδαμε δέ τήν Τουρκία νά ἐγείρει ἀξιώσεις μειονοτικές γιά τούς Μουσουλμάνους τῆς Θράκης.

Τῆς αὐτῆς ὑφῆς εἶναι καί ὁ κίνδυνος πού διατρέχει ὁ ἑλληνισμός τῆς Βορείου Ἠπείρου, ἕνεκα καί πάλιν τῆς μισαλλοδοξίας, τοῦ φανατισμοῦ καί τῆς ἔχθρας τῶν Μουσουλμάνων τῆς Ἀλβανίας ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων τῆς περιοχῆς.

Μείζων ἐπίσης ἐθνικό πρόβλημα εἶναι καί αὐτό τῆς Μακεδονίας, ὅπου ἄνθρωποι ἐντελῶς ξένοι πρός τήν ἑλληνική πολιτιστική κληρονομιά καί τή χριστιανική παράδοση, ἐπιχειροῦν τήν οἰκειοποίηση ἐθνικῶν ὀνομάτων καί συμβόλων, μέ βλέψεις καί ὁραματισμούς ἐπεκτατικούς σέ βάρος τοῦ ἐθνικοῦ ἑλληνικοῦ χώρου.

Ἐξ ἄλλου, μεταξύ τῶν γενικότερων συγχρόνων ἐθνικῶν προβλημάτων πού πρέπει νά μᾶς ἀπασχολήσουν, εἶναι καί ἡ εὐρωπαϊκή ἐνοποίηση, ὄχι γιατί ἀποτελεῖ ἄμεσο καί φυσικό κίνδυνο πού ἀπειλεῖ τήν ἐθνική μας ἀκεραιότητα, ἀλλά γιατί ἕνας ἄλλος τρόπος ζωῆς εἰσβάλλει εἰρηνικά στόν ἐθνικό μας χῶρο καί ἀπειλεῖ νά ἀλλοιώσει τίς ἐθνικές καί θρησκευτικές μας ἀρχές καί ἀξίες, ὅπως, ὁ ἀποχριστιανισμός καί ἡ ἐκκοσμίκευση πού παρατηροῦνται στίς Δυτικές χῶρες, ἡ ὑποτίμηση τῆς ἀξίας τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ἡ διάλυση τῆς ἔννοιας τοῦ γάμου καί τῆς οἰκογένειας, ἡ ἀποψίλωση τῆς ἀνθρωπιστικῆς ἀξίας τῆς παιδείας, ἡ κοινωνική ἀνασφάλεια ἕνεκα τῆς μετακινήσεως πολλῶν ξένων ἐργατῶν καί τῆς αὐξήσεως τῆς ἐγκληματικότητας, ἡ ἀνεργία, τό οἰκολογικό πρόβλημα κ.ἅ. Οἱ διαπιστώσεις αὐτές δέν σημαίνουν ἔκφραση ἀντιθέσεως πρός τήν παρουσία τῆς Κύπρου στήν εὐρωπαϊκή οἰκογένεια. Ἀντίθετα, ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει εὐρύτερη προοπτική θεώρησης τοῦ “εὐρωπαϊκοῦ οἴκου” ἀπό ἐκείνη τῆς οἰκονομικῆς καί πολιτικῆς ἐνοποιήσεως, μέ βάση τήν πολιτιστική καί θρησκευτική κληρονομιά τῆς Εὐρώπης, δηλαδή τοῦ Ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, στόν ὁποῖο ἀνήκουν τόσο ἡ Κύπρος καί ἡ Ἑλλάδα, ὅσο καί οἱ λοιπές ὀρθόδοξες χῶρες.

Ὅμως, κατά τόν εὐρωπαϊκό μας προσανατολισμό, εἶναι ἀνάγκη, ἀφ’ ἑνός μέν νά συνειδητοποιηθοῦν οἱ κίνδυνοι ἀλλοιώσεως τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας ἄν ἀφεθοῦμε ἄκριτα στήν ἀποδοχή ὅλων τῶν ἀρνητικῶν στοιχείων τοῦ Δυτικοευρωπαϊκοῦ τρόπου ζωῆς καί ἀφ’ ἑτέρου δέ νά τεθεῖ σέ λειτουργία ὁ μηχανισμός προσλήψεως τῶν θετικῶν δεδομένων τοῦ λοιποῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, ὥστε αὐτά νά ἐνταχθοῦν ὀργανικά στήν ἑλληνική πολιτιστική κληρονομιά.

Ὀρθόδοξη προοπτική.

Θά ἦταν ἐντελῶς ξένο καί ἀντίθετο πρός τήν οὐσία τῆς χριστιανικῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας ἡ καλλιέργεια τῆς μισαλλοδοξίας ἐναντίον ὁποιουδήποτε, ὡς τρόπου ἀντιμετωπίσεως τῶν σύγχρονων ἐθνικῶν μας προβλημάτων. Αὐτό πού προέχει καί προτείνεται ἀπό τήν ὀρθόδοξη παράδοση καί ἐμπειρία εἶναι ἡ κατάφαση καί καλλιέργεια ὅλων τῶν ἐθνικῶν καί θρησκευτικῶν ἀξιῶν, ὥστε νά δημιουργηθοῦν μέσα στόν ἐθνικό μας ὀργανισμό τά σώματα ἀντιστάσεως σέ ὅλους τους κινδύνους πού τό ἀπειλοῦν καί τῆς δημιουργικῆς παρουσίας τοῦ στό εὐρωπαϊκό καί παγκόσμιο πνευματικό προσκήνιο.

1. Ἡ παιδεία συνιστᾶ τόν πρῶτο καί ἰδανικότερο τόπο χαλκεύσεως τῶν ἀρχῶν, πάνω στίς ὁποῖες δομεῖται τό ἔθνος. Οἱ νέοι πρέπει νά τύχουν μιᾶς τέτοιας παιδείας, ἑλληνικῆς καί ὀρθοδόξου καί πρέπει οἱ ἴδιοι νά ἀξιώσουν αὐτές τίς ἀρχές ἀπό τήν ἐθνική παιδεία. Εἶναι ἐντελῶς ἀδιανόητο καί ἀπαράδεκτο γιά τήν ἰδιαίτερη πατρίδα μας, ἡ ὁποία ἀντιμετωπίζει ἄμεσο τόν κίνδυνο τοῦ φυσικοῦ ἐξαφανισμοῦ, νά ἀπεμπολεῖ ἀπό τό ἀνώτατο πνευματικό ἵδρυμα τοῦ τόπου, τό Πανεπιστήμιο, τίς ἑλληνοχριστιανικές ἀρχές παιδείας καί νά ἀποκόπτεται ἠθελημένα καί προγραμματισμένα ἀπό τόν ἐθνικό κορμό, γιά νά ἐπιτευχθεῖ ἡ παραγωγή ἀχρωμάτιστων ἐθνικά καί θρησκευτικά ἀτόμων καί νά ἀρνεῖται μέ πεῖσμα νά λειτουργήσει δημιουργικά γιά τό ἐθνικό μελλοντικό γίγνεσθαι.

Θά εἴμαστε πλέον συνεπεῖς πρός τήν παράδοσή μας καί πρός τήν ἐθνική μας ἱστορική εὐθύνη ἄν, αὐτή ἡ ἑλληνορθόδοξη παράδοση πού συναντοῦμε ζωντανή σέ κάθε σημεῖο τοῦ τόπου μας, γινόταν βίωμα τῶν ἑλληνοπαίδων τῆς Κύπρου μέ τήν κατάλληλη παιδεία σέ ὅλες τίς βαθμίδες καί τά προγράμματα παιδείας, ἰδιαιτέρως δέ ἐάν στό Πανεπιστήμιο λειτουργοῦσε ἕδρα μέ αὐτό τό ἀντικείμενο. Ἀποτελεῖ εὐθύνη ὅλων τῶν κοινωνικῶν φορέων, τοῦ Κράτους, τῆς Ἐκκλησίας, τῶν ἰδιωτικῶν πνευματικῶν Ὀργανώσεων καί τῶν γονέων νά ἀξιώσουν μία ἐθνική κατά κυριολεξία παιδεία.

2. Ὁ διακεκριμένος ἕλληνας συγγραφέας Παναγιώτης Σωτῆρχος, ἔκανε τήν ἀκόλουθη ἀξιόλογη διαπίστωση ἀναφορικά μέ τή σχέση Ἐκκλησίας καί Ἔθνους. “Ὁ Ἑλληνισμός διεσώθη καί ἐπέζησε ὅσες φορές βρισκόταν μέσα στήν κιβωτό τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀπό τήν ὁποία τώρα προσπαθοῦν νά τήν ἀπομακρύνουν οἱ ἄθεοι μηχανισμοί. Ἄν μείνουμε μέσα στήν παράδοσή μας καί κάτω ἀπό τήν πνευματική προστασία τῆς Ὀρθοδοξίας, θά ξεπεράσουμε τή σημερινή μεγάλη κρίση καί θά δώσουμε καί πάλι τό παρόν μας μέσα στήν ἱστορία. Ὅσο γιά τήν Ὀρθοδοξία δέν πρόκειται νά χαθεῖ, ὅσο καί ἄν πολεμηθεῖ, ὅσο καί ἄν προσπαθοῦν νά ἐξαχρειώσουν τόν Κλῆρο. Ὁ κίνδυνος εἶναι μόνο γιά τό Γένος μας”. Ὁ Ἑλληνισμός κατόρθωσε νά ἐπιβιώσει χάρη στούς ἀγῶνες καί τίς θυσίες τῆς Ἐθναρχούσας Ἐκκλησίας.

Οἱ διαπιστώσεις αὐτές δέν ἔχουν τό χαρακτήρα τῆς θριαμβολογίας γιά τό παρελθόν, ἀλλά τῆς ἀμοιβαίας συνειδητοποιήσεως τοῦ χρέους ἔναντι τοῦ Ἔθνους, ἀφ’ ἑνός μέν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἡγεσίας καί ἀφ’ ἑτέρου δέ τῶν νέων, στούς ὁποίους ὑποθηκεύεται τό μέλλον καί ἡ ἐπιβίωσή του, γιά τή συνέχιση τῆς δημιουργικῆς συνυπάρξεως Ἐκκλησίας καί Ἔθνους.

3. Ἡ οἰκογένεια ἐπίσης ἀποτελεῖ ἐθνικό κεφάλαιο. Μέσα στήν οἰκογενειακή ἑστία γαλουχοῦνται νέοι μέ τίς ἐθνικές καί θρησκευτικές ἀρχές, οἱ ὁποῖες στηρίζουν τήν κοινωνία. Τό χρέος εἶναι ἑπομένως ἀμοιβαῖο, τῆς οἰκογένειας ἔναντι τῆς κοινωνίας καί τῆς κοινωνίας ἔναντι τῆς οἰκογένειας. Ὁ θεσμός τῆς οἰκογένειας διέρχεται κρίση ἕνεκα ἐνδογενῶν καί ἐξωγενῶν παραγόντων, οἰκονομικῶν, θεσμικῶν, προσωπικῶν. Ἐνδείκνυται, ὁ θεσμός τῆς οἰκογένειας νά στηριχθεῖ καί οἱ νέοι νά ἀποκτήσουν, μέ κατάλληλη πληροφόρηση καί παιδεία, συνείδηση τῆς ἀποστολῆς τῆς οἰκογένειας μέσα στήν κοινωνία καί στό ἔθνος γενικότερα.