ΝΕΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΑΞΕΩΣ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΟΜΗΣ

Πραγματοποιήθηκε η Συνάντηση της Διαρκούς Επιτροπής της Πίστεως και Τάξεως του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στη Νήσο Πένανγκ (Penang) της Μαλαισίας από τις 15-23 Ιουνίου 2012. Η σημαντικότητα της συναντήσεως έγκειται σε πολλούς λόγους.

Πρόκειται για την τελευταία συνάντηση πριν από τη Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ, που θα πραγματοποιηθεί στη Νότιο Κορέα, 30 Οκτωβρίου έως 8 Νοεμβρίου 2013. Οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί από την παρούσα Διαρκή Επιτροπή είναι καθοριστικές και διανοίγουν την προοπτική μιάς νέας περιόδου στην ιστορία της Πίστεως και Τάξεως.

1. Πρόγραμμα εργασιών.
   Στο πρόγραμμα των εργασιών περιλαμβανόταν η αναθεώρηση των Κανονισμών Λειτουργίας της Επιτροπής. Τόσο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (ΠΣΕ), όσο και η «Πίστις και Τάξις» (Π.Τ.) εργάζονται για την εσωτερική αναδιάρθρωσή τους για να μπορέσουν να ανταποκριθούν καλύτερα στην αποστολή τους και για να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που μαστίζει τον Εκκλησιαστικό Οργανισμό. Έτσι η Επιτροπή της Πίστεως και Τάξεως, με την γενόμενη αναθεώρηση των κανονισμών λειτουργίας, μετά την έγκρισή τους από την Κεντρική Επιτροπή, θα λάβει εντελώς νέα μορφή.

Επιπρόσθετα, διεξήχθησαν οι αναγκαίες συζητήσεις για την ολοκλήρωση της σύνταξης: α) του εκκλησιολογικού κειμένου, το οποίο θα τεθεί ενώπιον της προσεχούς Κεντρικής Επιτροπής για να καταστεί κείμενο της Γενικής Συνελεύσεως. Μέσω της Γενικής Συνελεύσεως θα αποσταλεί στις Εκκλησίες μέλη του ΠΣΕ ως κείμενο συγκλήσεων, για να διατυπώσουν τις θέσεις τους, β) του κειμένου μελέτης «Ηθικών Επιλογών» (Moral Discernment), το οποίο διαπραγματεύεται το ερώτημα, ποίες αυθεντίες και πώς τις χρησιμοποιούν οι Εκκλησίες όταν πρόκειται να αποφασίσουν για διάφορα ζητήματα που αφορούν τη ζωή τους ως Εκκλησιών ή και τη ζωή των πιστών (π.χ. για τη θέση της γυναίκας στην Εκκλησία). Πολλές φορές χρησιμοποιούνται οι ίδιες αυθεντίες, π.χ. η Αγία Γραφή, με διαφορετικά εν τούτοις συμπεράσματα και, γ) το κείμενο μελέτη για τη χρήση των Πατέρων και άλλων αυθεντιών από τις Εκκλησίες. Τα δύο τελευταία κείμενα δεν είναι κείμενα συγκλήσεων, όπως το κείμενο της Εκκλησιολογίας, αλλά κείμενα προς μελέτη (Study Documents). Με την ολοκλήρωση των τριών ανωτέρω Θεολογικών Μελετών, ουσιαστικά ολοκληρώνεται και η περίοδος της ευθύνης της παρούσης Επιτροπής.

Στην έναρξη των εργασιών της Επιτροπής παρέστη ο εκτελεστικός Πρόεδρος (Moderator) του ΠΣΕ Dr. Walter Altmann και ενημέρωσε για την πορεία της επιχειρουμένης αναδιοργανώσεως καθώς και της υποχρεώσεως όλων των Επιτροπών να προσαρμόσουν τους κανονισμούς λειτουργίας τους σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής αναδιοργάνωσης του ΠΣΕ. Εξ άλλου, τον Διευθυντή της Ενότητας στην οποία υπάγεται η Π.Τ. Dr. Hielke Wolters εξεπροσώπησε ο Dr. Martin Robra, ο οποίος ενημέρωσε τα μέλη της Επιτροπής για την πορεία προετοιμασίας της Γενικής Συνελεύσεως.

2. Διεξαγωγή των εργασιών της Επιτροπής.
   1. Εκκλησιολογικό κείμενο. Έπειτα από τριάντα χρόνια, (1982), μετά την επεξεργασία του κειμένου συγκλήσεων «Βάπτισμα, Ευχαριστία, Ιερωσύνη» (1982), γνωστού ως ΒΕΜ, η Επιτροπή της Πίστεως και Τάξεως του ΠΣΕ, στην παρούσα συνάντηση της Διαρκούς Επιτροπής στη Νήσο Penang της Μαλαισίας, κατέληξε στην ολοκλήρωση του δευτέρου κειμένου που έχει το αυτό επίπεδο και χαρακτήρα όπως το πρώτο, δηλαδή ως κείμενο συγκλήσεων όσον αφορά την Εκκλησιολογία. Το μεν πρώτο επιτεύχθηκε επί της προεδρίας της Επιτροπής (1975-1982) από Ορθόδοξο Πρόεδρο, τον αείμνηστο Έλληνα καθηγητή Νικόλαο Νησιώτη, το δε δεύτερο επί προεδρίας και πάλιν Ορθοδόξου Προέδρου, του Μητροπολίτη Κωνσταντίας – Αμμοχώστου Βασιλείου (Εκκλησία Κύπρου).

Για να οδηγηθεί στο αποτέλεσμα αυτό η Θεολογική Επιτροπή του ΠΣΕ, έκανε πολλά βήματα. Η απόφαση ενασχολήσεως της Επιτροπής Π.Τ. με την εκκλησιολογία κρίθηκε αναγκαία έπειτα από τις απαντήσεις και αντιδράσεις, θετικές ή και αρνητικές των Εκκλησιών επί του πρώτου κειμένου. Έτσι, κατόπιν μακροχρονίου διαλόγου εντός της Επιτροπής, είχαν συνταχθεί δύο προηγούμενες μορφές κειμένων επί της εκκλησιολογίας, α) Η φύση και ο σκοπός της Εκκλησίας και, β) Η φύση και η αποστολή της Εκκλησίας. Το δεύτερο από τα δύο αυτά κείμενα, κατόπιν αποφάσεως της τελευταίας Γενικής Συνελεύσεως του ΠΣΕ στο Porto Allegre (Φεβρουάριος 2006), είχε αποσταλεί στις Εκκλησίες για να διατυπώσουν τις απόψεις και θέσεις τους. Σχετικά μικρός αριθμός Εκκλησιών ανταποκρίθηκε για να δώσει απάντηση στο κείμενο. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, μαζί με τις Ανατολικές Εκκλησίες, είχαν διατυπώσει τις απόψεις τους από κοινού σε Διορθόδοξη Συνάντηση που φιλοξενήθηκε από την Εκκλησία της Κύπρου και διοργανώθηκε από την Μητρόπολη Κωνσταντίας και Αμμοχώστου σε Αγία Νάπα – Παραλίμνι, τον Φεβρουάριο του 2011.

Κατόπιν αλληλοδιαδοχικών συναντήσεων της Εκκλησιολογικής Υποεπιτροπής και της Συντακτικής Επιτροπής, αλλά και διεξοδικών συζητήσεων, τόσο στη Διαρκή Επιτροπή, όσο και στην Ολομέλεια της Πίστεως και Τάξεως (Κρήτη, 7-13 Οκτωβρίου 2009), το κείμενο έλαβε πλέον την τελική του μορφή, ως κείμενο συγκλήσεων και ως τέτοιο θα παραπεμφθεί στην επόμενη Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ για να τεθεί υπό την κρίση των Εκκλησιών.

Η «Πίστις και Τάξις», οσάκις επεξεργάζεται διάφορα κείμενα, που αποτελούν τον καρπό θεολογικών μελετών και διαλόγου, καθορίζει τη φύση των κειμένων. Είτε ως κείμενα μελέτης (Study Documents) είτε ως κείμενα συγκλήσεων (Convergence Documents). Το μεν πρώτο σημαίνει ότι θέτει ένα κείμενο στη διάθεση των Εκκλησιών, με θέμα που απασχολεί τις Εκκλησίες στην προσπάθειά τους για αναζήτηση της ενότητας, για περαιτέρω θεολογικό διάλογο, όπως το περί Βαπτίσματος κείμενο. Δεν θεωρείται ως ώριμο κείμενο με καθορισμένες είτε τις κοινές θέσεις των Εκκλησιών είτε των διαφορών τους. Τα κείμενα συγκλήσεως, εξ άλλου, δεν είναι τελικά κείμενα ομοφωνίας (consensus), γιατί περιέχουν τόσο κοινές θέσεις των Εκκλησιών, όσο και τις διαφορές τους, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω επεξεργασίας στα πλαίσια του διεξαγομένου πολυμερούς θεολογικού διαλόγου. Παρά ταύτα, είναι πλέον ώριμο κείμενο που περιέχει συγκλήσεις των θέσεων των Εκκλησιών. Κανένα από τα κείμενα αυτά δεν είναι δεσμευτικό για τις Εκκλησίες, αλλά είναι κείμενα διαλόγου και γνωριμίας των εκκλησιολογικών και θεολογικών θέσεων εκατέρωθεν.

2. Δυσκολίες για το κείμενο – μελέτη Moral Discernment. Σοβαρές δυσκολίες έχουν αναφυεί κατά τη διάρκεια των συζητήσεων του κειμένου «Ηθικών Επιλογών» (Moral Discernment). Οι Ορθόδοξοι Εκπρόσωποι προέβαλαν σοβαρώτατες αντιρρήσεις ως προς το κείμενο αυτό γιατί δεν περιέχει αρκούντως ή και καθόλου, ούτε και εκφράζει τις Ορθόδοξες θέσεις επί του υπό διαπραγμάτευση θέματος. Με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Κωνσταντίας, πραγματοποιήθηκαν δύο ξεχωριστές Συναντήσεις των παρόντων Ορθοδόξων μελών για να εξετάσουν την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί και να προτείνουν λύση για το ζήτημα που προέκυψε. Δημιουργήθηκε αρκετή ένταση και αντιδράσεις ένεκα της θέσεως των Ορθοδόξων εκπροσώπων, αλλά τελικά έγινε αποδεκτή η πρόταση των Ορθοδόξων μελών ώστε το κείμενο να τύχει περαιτέρω επεξεργασίας προτού λάβει την τελική μορφή με την οποία θα παρουσιασθεί στη Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ το 2013. Έτσι, ειδική υποεπιτροπή, που έχει συσταθεί για το σκοπό αυτό, θα αναλάβει την περαιτέρω επεξεργασία του κειμένου.
3. Μελέτη για τις πηγές εξουσίας μέσα στην Εκκλησία. Αν και είχε εξ αρχής αποφασισθεί το θέμα αυτό να αποτελέσει θέμα θεολογικής μελέτης της Επιτροπής, όπως τα άλλα δύο θέματα, στην πορεία, για λόγους ανεξήγητους, μετετράπη σε ακαδημαϊκή δραστηριότητα ορισμένων ατόμων. Οι εξηγήσεις προς τη Διαρκή Επιτροπή δεν ήσαν ικανοποιητικές. Το κείμενο αυτό, παρουσιάσθηκε από την αντίστοιχη Υποεπιτροπή μελέτης ως κείμενο οδηγός για το πως μπορούν να χρησιμοποιούνται οι Πατέρες και άλλες αυθεντίες από τις Εκκλησίες σήμερα και προτάθηκε να εκτυπωθεί στις εκδόσεις του ΠΣΕ. Μετά από ποικίλες αντιδράσεις, έγινε τελικά αποδεκτή η πρόταση ώστε, τουλάχιστον, το κείμενο να εκδοθεί ως κείμενο της Π.Τ, και όχι από το ΠΣΕ, για να διατηρηθεί η ιδιοκτησία του από την Π.Τ.
4. Κανονισμοί Λειτουργίας. Μετά από έντονες συζητήσεις και διευκρινήσεις, τόσο για τους ίδιους τους Κανονισμούς Λειτουργίας, όσο και για τη σχέση της Π.Τ. με το ΠΣΕ, αλλά και της ουσιαστικής αποστολής της Επιτροπής, έγιναν οι κατωτέρω βασικές αναφερόμενες και άλλες επί μέρους αναθεωρήσεις των Κανονισμών. Μετά και τις κατευθυντήριες γραμμές από το Προεδρείο του ΠΣΕ, αναβλήθηκε η εκλογή του Προεδρείου και των Μελών της Επιτροπής υπό τη νέα της μορφή για μετά τη Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ το 2013, όπως θα γίνεται από τούδε και στο εξής και με τις υπόλοιπες Επιτροπές (Commissions) του ΠΣΕ.

Σύμφωνα με τις αναθεωρήσεις αυτές, οι γνωστές μέχρι σήμερα δύο επιτροπές, η τριακονταμελής Διαρκής Επιτροπή (Standing Commission), υπεύθυνη για την ανάπτυξη των θεολογικών μελετών και η Ολομέλεια των εκατόν είκοσι μελών, περιλαμβανομένων και των μελών της Διαρκούς Επιτροπής, καταργούνται και καταρτίζεται μικρή μόνον Επιτροπή σαράντα μελών. Το εξαμελές Προεδρείο μαζί με τον Διευθυντή της Επιτροπής και τον Διευθυντή του αντίστοιχου τμήματος του ΠΣΕ, στο οποίο υπάγεται η Επιτροπή, θα αποτελούν το Διοικητικό σώμα (Executive Committee). Για την επεξεργασία των θεολογικών μελετών θα παρέχεται η δυνατότητα προσκλήσεως ειδικών επί των θεμάτων προς συζήτηση.

Οσάκις η οικονομική κατάσταση το επιτρέπει και κριθεί αναγκαίο μπορεί να λειτουργήσει ο παλαιότερος θεσμός των Παγκοσμίων Διασκέψεων. Μέχρι σήμερα έχουν συγκληθεί συνολικά πέντε Παγκόσμιες Διασκέψεις.

Για την επιλογή των μελών θα ζητείται από τις Εκκλησίες να υποδεικνύουν εκπροσώπους με ακαδημαϊκά προσόντα, όπως, κατόχους διδακτορικών ή μεταπτυχιακών διπλωμάτων θεολογίας, ή και αντίστοιχων διπλωμάτων άλλων επιστημών, όπως βέβαια και να είναι γνώστες της Αγγλικής γλώσσας.

Με πρόταση του Μητροπολίτη Κωνσταντίας, εξ άλλου, έγινε αναθεώρηση του βασικού άρθρου των Κανονισμών Λειτουργίας όσον αφορά το σκοπό και την αποστολή της Π.Τ., που εμφάνιζε την Επιτροπή να λαμβάνει εκκλησιαστικό χαρακτήρα και να διευκρινισθεί ότι η Επιτροπή είναι όργανο των Εκκλησιών μελών που επιθυμούν την ενότητά τους και όχι υπεράνω των Εκκλησιών.

Η πορεία της αναθεώρησης των Κανονισμών Λειτουργίας της Επιτροπής Πίστεως και Τάξεως δεν επέτρεψε προσωρινά την εκλογή του νέου Προεδρείου και των Μελών της Επιτροπής, όπως προβλέπεται από τους εν ισχύει κανονισμούς, μέχρι να τεθούν σε ισχύ οι νέοι Κανονισμοί Λειτουργίας, αφού πρώτα γίνουν αποδεκτοί από την επόμενη Κεντρική Επιτροπή του ΠΣΕ (Κρήτη, 29 Αυγούστου έως 5 Σεπτεμβρίου 2012) και λάβουν την τελική έγκριση από τη Γενική Συνέλευση (Οκτώβριος-Νοέμβριος 2013).

Με τα δεδομένα αυτά έχει καταρτισθεί το εξής χρονοδιάγραμμα για τα επόμενα βήματα.
α) Έγκριση των Κανονισμών Λειτουργίας από την επόμενη Κεντρική Επιτροπή (Κρήτη, Αύγουστος-Σεπτέμβριος)

β) Αποστολή Επιστολής προς τις Εκκλησίες από τον Γενικό Γραμματέα του ΠΣΕ, καλώντας τες να ορίσουν πρόσωπα που θα τις εκπροσωπούν στις διάφορες Επιτροπές (Commissions).

γ) Τελευταία συνάντηση της Παρούσης Διαρκούς Επιτροπής μετά τη Γενική Συνέλευση και πριν από την πρώτη συνάντηση της νέας Κεντρικής Επιτροπής, που θα προκύψει από τη Γενική Συνέλευση, για την επιλογή των μελών της νέας Επιτροπής και την εκλογή του Προέδρου και των Αντιπροέδρων. Εξ άλλου, η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των συζητήσεων επί των κειμένων της Π.Τ. στη Γενική Συνέλευση, όσο και η συζήτηση για τις μελλοντικές μελέτες αλλά και το μέλλον της ίδιας της Π.Τ. θα αποτελέσουν και την ημερήσια διάταξη της τελευταίας Διαρκούς Επιτροπής.